Ochrona radiologiczna/Postępowanie w sytuacjach awaryjnych

Wstęp

Zdarzeniem radiacyjnym nazywamy sytuację związaną z zagrożeniem narażeniem na promieniowanie jonizujące, wymagającą podjęcia pilnych działań w celu ochrony pracowników lub ludności. Ze względu na zasięg skutków wyróżnia się następujące rodzaje zdarzeń radiacyjnych:

• zdarzenie powodujące zagrożenie jednostki organizacyjnej,
• zdarzenie powodujące zagrożenie publiczne o zasięgu wojewódzkim,
• zdarzenie powodujące zagrożenie publiczne o zasięgu krajowym.

Każde zdarzenie radiacyjne zaistniałe na terenie kraju lub poza jego granicami, którego zasięg skutków przekracza granice RP, stanowi zdarzenie powodujące zagrożenie publiczne o zasięgu krajowym.

W przypadku zaistnienia zdarzenia radiacyjnego, kierownik jednostki organizacyjnej wykonującej działalność związaną z narażeniem obowiązany jest zabezpieczyć miejsce zdarzenia i niezwłocznie zgłosić to zdarzenie Prezesowi PAA, a w uzasadnionych przypadkach również innym organom i służbom, zgodnie z zakładowym planem postępowania awaryjnego. Sposób postępowania podczas usuwania awarii i jej skutków zależy od jej zasięgu. Zdarzenie radiacyjne powodujące zagrożenie jednostki organizacyjnej, województwa albo kraju wymaga podjęcia stosownych działań interwencyjnych określonych odpowiednio w zakładowym, wojewódzkim albo krajowym planie postępowania awaryjnego. Akcją likwidacji zagrożenia i usuwania skutków zdarzenia kieruje kierownik jednostki, na terenie której nastąpiło zdarzenie.

Podczas zdarzenia radiacyjnego powodującego zagrożenie o zasięgu wojewódzkim akcją likwidacji zagrożenia i usuwania skutków zdarzenia kieruje wojewoda we współpracy z państwowym wojewódzkim inspektorem sanitarnym. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy zdarzenie radiacyjne miało miejsce podczas transportu. Wówczas akcją likwidacji zagrożenia i usuwania skutków zdarzenia kieruje osoba odpowiedzialna za bezpieczeństwo przesyłki w czasie transportu, w porozumieniu z wojewodą właściwym dla miejsca zdarzenia we współpracy z państwowym wojewódzkim inspektorem sanitarnym.

Podczas zdarzenia radiacyjnego powodującego zagrożenie o zasięgu krajowym akcją likwidacji zagrożenia i usuwania skutków zdarzenia kieruje minister właściwy do spraw wewnętrznych przy pomocy Prezesa PAA.

W razie zdarzenia radiacyjnego spowodowanego przez nieznanego sprawcę służba, która pierwsza uzyskała informację o zdarzeniu, zabezpiecza miejsce zdarzenia i powiadamia o zdarzeniu Prezesa PAA oraz wojewodę właściwego dla miejsca zdarzenia. Akcją likwidacji zagrożenia i usuwania skutków takiego zdarzenia kieruje wojewoda właściwy dla miejsca zdarzenia, podejmując stosowne działania interwencyjne określone w wojewódzkim planie postępowania awaryjnego, z wyjątkiem zdarzenia o zasięgu krajowym

W przypadku stwierdzenia podwyższonego poziomu mocy dawki promieniowania jonizującego lub stwierdzenia obecności skażeń promieniotwórczych, w tym spowodowanych aktem terroru, oraz w przypadku znalezienia porzuconej substancji promieniotwórczej, w tym źródła niekontrolowanego, akcją likwidacji zagrożenia i usuwania skutków zdarzenia kieruje wojewoda właściwy dla miejsca, we współpracy z państwowym wojewódzkim inspektorem sanitarnym, podejmując stosowne działania interwencyjne określone w wojewódzkim planie postępowania awaryjnego, z wyjątkiem zdarzenia o zasięgu krajowym.

W przypadku wykrycia przez Straż Graniczną lub Służbę Celną próby nielegalnego przywozu na terytorium RP lub wywozu z terytorium RP substancji promieniotwórczej, o ile nie doszło do zdarzenia radiacyjnego, właściwy terenowy organ Straży Granicznej lub kierownik jednostki organizacyjnej Służby Celnej podejmuje działania określone w procedurze postępowania opracowanej odpowiednio przez Komendanta Głównego Straży Granicznej lub Szefa Służby Celnej i uzgodnionej z Prezesem PAA

Działania interwencyjne

Działania interwencyjne w celu zlikwidowania zagrożenia i usunięcia jego skutków, podejmuje się po przekroczeniu tzw. poziomów interwencyjnych. Określa się je na podstawie liczbowej wartości dawki efektywnej lub równoważnej lub poziomu zawartości izotopów promieniotwórczych w żywności, wodzie przeznaczonej do spożycia przez ludzi oraz w środkach żywienia zwierząt. Możliwość ich przekroczenia oznacza konieczność rozważenia podjęcia określonych działań interwencyjnych.

Działania interwencyjne mogą polegać na podjęciu następujących czynności:

• ewakuacja (dla dowolnej osoby Ez + Ewo ≥ 100 mSv/7d),
• nakaz pozostania w pomieszczeniach zamkniętych (Ez + Ewo ≥ 10 mSv/2 d),
• podanie preparatów ze stabilnym jodem (DT ≥ 100 mGy),
• zakaz lub ograniczenie spożywania skażonej żywności i skażonej wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (dotyczy zawartości grup izotopów: Sr (gł. Sr-90) , I (gł. I-131), izot. α-prom. (gł. Pu i Am) i innych (gł. Cs-134 i Cs-137) w grupach pokarmów: dla niemowląt, mleka, wody i innych, [Bq/kg]),
• zakaz lub ograniczenie żywienia zwierząt skażonymi środkami żywienia zwierząt i pojenia skażoną wodą oraz wypasu zwierząt na skażonym terenie (dotyczy zawartości Cs-134 i Cs-137 w pokarmie dla: trzody chlewnej, drobiu i cieląt oraz dla pozostałych zwierząt, [Bq/kg]),
• czasowe przesiedlenie ludności (dla dowolnej osoby Ez + Ewo ≥ 30 mSv/30 d),

stałe przesiedlenie ludności (dla dowolnej osoby Ez + Ewo > 1 Sv/ 50 a (70 a dla dzieci) lub po 2 latach Ez + Ewo ≥ 10 mSv/30 d (granica powrotu – 1, 5 i 6)). Ez oznacza dawką efektywną od narażenia zewnętrznego, Ewo – dawkę efektywną od narażenia wewnętrznego, a DT – dawkę pochłoniętą w tarczycy.

Działania interwencyjne wprowadza się po dokonaniu analizy optymalizacyjnej celowości ich prowadzenia, w drodze aktu prawa miejscowego (zasięg województwa) lub rozporządzenia Rady Ministrów (zasięg przekraczający obszar jednego województwa). Działaniami tymi kieruje odpowiednio wojewoda lub minister właściwy ds. wewnętrznych. Wszelkie działania, w tym informowanie ludności przed i po wystąpieniu zdarzenia, są określone w odpowiednich planach postępowania awaryjnego.

Koszty działań interwencyjnych i usuwania skutków zdarzenia radiacyjnego są pokrywane przez jednostkę organizacyjną, z której przyczyny powstało zdarzenie radiacyjne. W razie zdarzenia radiacyjnego niepowstałego z przyczyny jednostki organizacyjnej koszty te są pokrywane przez sprawcę tego zdarzenia, a w razie zdarzenia, którego sprawca nie jest znany lub nie można od sprawcy uzyskać pokrycia kosztów oraz w razie zdarzenia powstałego poza granicami RP – z budżetu państwa. Jeżeli środki, którymi dysponuje organ kierujący akcją likwidacji zagrożenia i usuwania skutków zdarzenia, są niewystarczające, organ ten może wprowadzić obowiązek świadczeń osobistych i rzeczowych, zgodnie z zasadami postępowania w czasie klęsk żywiołowej.

Ćwiczenia

Kierownik jednostki organizacyjnej i wojewoda, każdy w swoim zakresie, przeprowadzają okresowe ćwiczenia w celu przeglądu i aktualizacji planów postępowania awaryjnego. W przypadku obiektu jądrowego ćwiczenia przeprowadza kierownik jednostki organizacyjnej począwszy od czynności objętych planem postępowania awaryjnego dla etapu rozruchu obiektu. Koszty ćwiczeń ponoszą odpowiednio jednostka organizacyjna lub wojewoda. Ćwiczenia muszą odbywać się, co najmniej, raz na 3 lata w jednostkach prowadzących działalność związaną z użytkowaniem aparatów rentgenowskich lub raz na 2 lata w pozostałych jednostkach.

Minister właściwy do spraw wewnętrznych przeprowadza okresowo, nie rzadziej niż raz na trzy lata, ćwiczenia w celu sprawdzenia krajowego planu postępowania awaryjnego. Koszty związane z przygotowaniem i przeprowadzeniem ćwiczeń pokrywane są z budżetu ministra właściwego do spraw wewnętrznych.

Narażenie wyjątkowe

Zgodnie z art. 20 Prawa atomowego, osoba uczestnicząca w usuwaniu skutków zdarzenia radiacyjnego oraz w działaniach interwencyjnych nie może otrzymać w czasie trwania tych działań dawki przekraczającej wartość rocznej dawki granicznej dla pracowników, z wyjątkiem sytuacji narażenia wyjątkowego. W sytuacji narażenia wyjątkowego, wynikającego z działań mających na celu zapobieżenie poważnej utracie zdrowia, uniknięcie dużego napromieniowania znacznej liczby osób lub zapobieżenie katastrofie na większą skalę, należy dołożyć wszelkich starań, żeby osoba uczestnicząca w takich działaniach nie otrzymała dawki skutecznej przekraczającej 100 mSv.

Natomiast osoba uczestnicząca w ratowaniu życia ludzkiego, może otrzymać dawkę skuteczną przekraczającą 100 mSv, jednakże należy dołożyć wszelkich starań, żeby nie otrzymała dawki skutecznej przekraczającej 500 mSv. Osobami biorącymi udział w tego typu akcjach ratunkowych, mogą być wyłącznie ochotnicy, którzy przed podjęciem tych działań zostali poinformowani o związanym z ich działaniem ryzyku dla zdrowia, a następnie dobrowolnie podjęli decyzję o udziale w działaniach. Rezygnacja z udziału w działaniach nie może stanowić podstawy do rozwiązania stosunku pracy. Podczas prowadzenia działań, należy podjąć wszelkie środki w celu zapewnienia odpowiedniej ochrony osób biorących udział w działaniach oraz dokonania oceny i udokumentowania dawek otrzymywanych przez te osoby. Po zakończeniu działań osoby te są informowane o otrzymanych dawkach i wynikającym z tego ryzyku dla zdrowia. Osoby, które otrzymały dawki określone w art. 20 ustawy Prawo atomowe, nie mogą być odsunięte od dalszej pracy zawodowej w warunkach narażenia bez ich zgody. Wyjątkiem jest sytuacja, w której zgodę na takie odsunięcie wyraził lekarz. Stan zdrowia pacjenta jest wówczas traktowany jak choroba zawodowa.

CEZAR

We wszystkich działaniach Prezes Państwowej Agencji Atomistyki, przez kierowane przez niego Centrum ds. Zdarzeń Radiacyjnych (CEZAR), pełni rolę informacyjno-konsultacyjną, również w zakresie oceny poziomu dawek i skażeń oraz innych ekspertyz i działań na miejscu zdarzenia, przekazywania informacji dla społeczności narażonych w wyniku zdarzenia, przekazywania informacji do organizacji międzynarodowych i państw ościennych.

CEZAR stanowi wyodrębnioną komórkę organizacyjną PAA i wykonuje zadania niezbędne dla dokonywania przez Prezesa PAA systematycznej oceny sytuacji radiacyjnej kraju.

Zadania te obejmują:

• nadzór nad systemem monitoringu radiacyjnego
• reagowanie na zdarzenia radiacyjne (funkcjonowanie Służby Awaryjnej rezesa PAA)
• funkcjonowanie Krajowego Punktu Kontaktowego, przygotowywanie dla Prezesa PAA danych niezbędnych do oceny sytuacji radiacyjnej i prognozowania rozwoju tej sytuacji (komputerowe systemy wspomagania)
• współdziałanie z centrami awaryjnymi IAEA, EU oraz krajów sąsiadujących.

Plany postępowania awaryjnego

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie planów postępowania awaryjnego w przypadku zdarzeń radiacyjnych (Dz. U. 2005.20.169 oraz Dz. U. 2007.131.912) określa krajowy plan postępowania awaryjnego, wzór wojewódzkiego planu postępowania awaryjnego i wzór zakładowego planu postępowania awaryjnego dla jednostek stosujących lub uruchamiających aparaty rentgenowskie oraz innych niż stosujące lub uruchamiające aparaty rentgenowskie.

Zgodnie z Krajowym Planem Postępowania Awaryjnego, po uzyskaniu informacji o zdarzeniu Prezes PAA:

1. dokonuje identyfikacji zdarzenia radiacyjnego powodującego zagrożenie publiczne o zasięgu krajowym, weryfikując pozyskaną informację o zdarzeniu,
2. określa przewidywany dalszy przebieg zdarzenia,
3. ocenia potencjalny rozmiar i zasięg skutków zdarzenia, w tym z punktu widzenia konieczności podjęcia działań interwencyjnych,
4. przekazuje informację o zdarzeniu ministrowi właściwemu ds. wewnętrznych, aktualizując ją w zależności od dalszego przebiegu zdarzenia,
5. ustala dla stacji wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych - częstotliwość przekazywania do CEZARa wyników pomiarów skażeń promieniotwórczych, a dla placówek prowadzących pomiary skażeń promieniotwórczych – miejsca, częstotliwość oraz zakres pomiarów wykonywanych przez placówki, a także częstotliwość przekazywania przez nie wyników pomiarów do CEZARa,
6. na bieżąco analizuje przebieg zdarzenia i ocenia jego skutki w celu weryfikacji, aktualizacji i przekazywania danych do informacji o zdarzeniu dla ministra właściwego ds. wewnętrznych,
7. dokonuje wstępnej oceny zdarzenia i powiadamia o nim IAEA oraz państwa, na obszarze których mogą wystąpić skutki zdarzenia, a w przypadku zmiany oceny zdarzenia dokonuje aktualizacji powiadomienia,
8. powiadamia o zdarzeniu oraz o zamiarze wprowadzenia działań mających na celu ograniczenie narażenia ludności Komisję Europejską oraz państwa członkowskie EU, które mogą być dotknięte skutkami tych działań, z podaniem informacji określających przyczyny ich wprowadzania oraz danych istotnych dla minimalizacji przewidywanych radiologicznych skutków zdarzenia dla tych państw, dokonując odpowiednio do rozwoju sytuacji aktualizacji powiadomienia,
9. na wniosek Komisji Europejskiej powiadamia ją o treści informacji przekazywanej osobom uczestniczącym w usuwaniu skutków zdarzenia radiacyjnego i osobom uczestniczącym w działaniach interwencyjnych,
10. dla ludności, która może być dotknięta skutkami zdarzenia radiacyjnego, Prezes w porozumieniu z ministrem właściwym ds. wewnętrznych opracowuje informację o zdarzeniu oraz o możliwych działaniach, jakie mogą być podjęte w celu likwidacji zagrożenia,
11. informuje ministra właściwego ds. wewnętrznych i ministra właściwego ds. zagranicznych o przyjęciu prośby o udzielenie pomocy w likwidacji zagrożenia lub usuwaniu skutków zdarzenia zgłoszonej przez IAEA, Komisję Europejską oraz punkty kontaktowe innych państw i organizacji międzynarodowych za pośrednictwem krajowego punktu kontaktowego.

Minister właściwy ds. wewnętrznych kieruje akcją likwidacji zagrożenia i usuwania skutków zdarzenia.

Po przekazaniu ludności informacji o zdarzeniu oraz o możliwych działaniach, jakie mogą być podjęte w celu likwidacji zagrożenia, poprzez ogłoszenie w środkach masowego przekazu na obszarze objętym działaniami, minister właściwego ds. wewnętrznych

1. usprawnia lub ogranicza ruch osób i towarów na terenach objętych skutkami zdarzenia - w porozumieniu z ministrem właściwym ds. transportu,
2. wprowadza odpowiedni do przebiegu zdarzenia tryb działania jednostek organizacyjnych systemu ochrony zdrowia - w porozumieniu z ministrem właściwym ds. zdrowia,
3. koordynuje wykorzystanie pododdziałów i oddziałów sił zbrojnych udostępnianych przez Ministra Obrony Narodowej - w porozumieniu z tym ministrem,
4. zapewnia łączność między organami i służbami biorącymi udział w akcji likwidacji zagrożenia i usuwania skutków zdarzenia - w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw łączności,
5. w sytuacji gdy istnieje możliwość przekroczenia poziomów interwencyjnych, koordynuje działania właściwych służb, które zapewnią po wprowadzeniu działań interwencyjnych bezpieczeństwo ludziom, zwierzętom i mieniu,
6. w zależności od przebiegu zdarzenia i rozwoju sytuacji radiacyjnej, po zasięgnięciu opinii Prezesa, powiadamia wojewodów właściwych dla terenów, na których wystąpiło skażenie, o działaniach niezbędnych do likwidacji zagrożenia i usuwania skutków zdarzenia,
7. w porozumieniu z Prezesem dokonuje weryfikacji efektywności przeprowadzonych działań niezbędnych do likwidacji zagrożenia i usuwania skutków zdarzenia,
8. jest w stałym kontakcie z ministrem właściwym ds. wewnętrznych, ministrem właściwym ds. transportu, ministrem właściwym ds. zdrowia, ministrem właściwym ds. zagranicznych, ministrem właściwym ds. łączności, Ministrem Obrony Narodowej oraz Prezesem.

Wojewódzki PPA

W wojewódzki PPA muszą znajdować się:

1. Dane podstawowe
   1. wojewoda
   2. Wydział Zarządzania Kryzysowego UW/Wojewódzkie Centrum Zarządzania Kryzysowego
   3. Wojewódzka Stacja San.-Epid.
   4. służby współpracujące w postępowaniu awaryjnym
   5. przekazany przez Prezesa wykaz znajdujących się na terenie województwa jednostek organizacyjnych kategorii I
   6. sposób powiadamiania ludności
2. Postępowanie przedstawiciela służby, inspekcji lub straży podległych wojewodzie, który uzyskał informację o zaistnieniu zdarzenia radiacyjnego mogącego spowodować zagrożenie publiczne na terenie województwa
   1. określenie źródła informacji
   2. niezwłoczne powiadomienie wojewody, CEZARa*, PSP, pogotowia ratunkowego, KWP
   3. zorganizowanie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym
   4. zorganizowanie zabezpieczenia miejsca zdarzenia
3. Postępowanie wojewody
   1. w przypadku zdarzenia zaistniałego w jednostce organizacyjnej – działania
   2. w przypadku zdarzenia radiacyjnego podczas transportu, prac w terenie, aktu terrorystycznego, zdarzenia spowodowanego przez nieznanego sprawcę, stwierdzenia zwiększonego poziomu mocy dawki promieniowania jonizującego lub wystąpienia skażeń promieniotwórczych, również w przypadku kiedy ich źródło nie jest znane – działania
   3. jeżeli źródłem informacji o zdarzeniu nie jest Prezes - powiadomienie Prezesa potwierdzone w ciągu 3 godzin od uzyskania informacji o zdarzeniu pisemnie faksem
   4. opracowanie i przekazanie ludności odpowiedniej informacji
   5. prowadzenie bieżącej analizy sytuacji oraz bieżąca współpraca z Prezesem
   6. w przypadku zagrożenia szerszego niż własne województwo, zawiadomienie KCKRiOL
   7. w sytuacji przekazania przez Prezesa informacji o możliwości przekroczenia poziomów interwencyjnych – działania
   8. weryfikacja efektywności przeprowadzonych działań niezbędnych do likwidacji zagrożenia i usuwania skutków zdarzenia
   9. sporządzenie i przesłanie do Prezesa informacji końcowej o zdarzeniu
4. Ćwiczenia okresowe, przeprowadzane nie rzadziej niż raz na trzy lata

Ponadto wzór WPPA zawiera wykaz znajdujących się na terenie województwa jednostek organizacyjnych kategorii I wraz z określonymi danymi.

Odpowiedzialność cywilna za szkody jądrowe

Osoba eksploatująca ponosi wyłączną odpowiedzialność za szkodę jądrową spowodowaną wypadkiem jądrowym w urządzeniu jądrowym lub związaną z tym urządzeniem, chyba że szkoda nastąpiła bezpośrednio wskutek działań wojennych lub konfliktu zbrojnego.

W czasie transportu materiałów jądrowych odpowiedzialność ponosi osoba eksploatująca urządzenie jądrowe, z którego ten materiał został wysłany, chyba że umowa z odbiorcą stanowi inaczej.

Jeżeli poszkodowany, na skutek umyślnego zachowania, przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, sąd może zwolnić całkowicie lub częściowo osobę eksploatującą z obowiązku naprawienia szkody w odniesieniu do szkody doznanej przez poszkodowanego.

Osoba eksploatująca jest obowiązana do zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za wyrządzoną szkodę jądrową.

Międzynarodowa skala zdarzeń jądrowych (International Nuclear Events Scale)

Skala INES służy do klasyfikacji zdarzeń radiacyjnych związanych z transportem, przechowywaniem i wykorzystaniem materiałów promieniotwórczych i źródeł promieniowania. Stosuje się ją tylko do klasyfikacje zdarzeń będących wynikiem zastosowań cywilnych. Kolejne stopnie skali INES przedstawiono na rysunku Figure 1.

Kolejne stopnie skali INES.

Poziom 1 — Anomalia

Wypadek powodujący zakłócenie normalnej pracy i naruszenie warunków eksploatacyjnych. Nie ma zagrożenia pracowników ze względu na promieniowanie.

Przykład

Wyciek 6000 l wody zawierającej 75 kg uranu w cywilnym reaktorze jądrowym w Tricastin, Francja, 2008r.

Poziom 2 — Incydent

Wypadek zakłócający normalną pracę, mogący spowodować nadmierne napromieniowanie personelu lub skażenie terenu obiektu.

Przykład

Uszkodzenie w układzie awaryjnego zasilania w cywilnym reaktorze jądrowym w Forsmark, Szwecja, 2006

Poziom 3 — Poważny incydent

Powoduje naruszenie wszystkich barier bezpieczeństwa i poważne skażenie lub ostre skutki zdrowotne u pracownika (pracowników). Bardzo małe uwolnienie do środowiska, narażenie ludności na poziomie ułamka dopuszczalnych limitów

Przykład

Uwolnienie dużej ilości materiału promieniotwórczego, bez uwolnienienia poza obiekt w zakładzie przetwarzania odpadów w Sellafield, Wielka Brytania, 2005

Poziom 4 — Awaria bez znaczącego zagrożenia poza obiektem

Powoduje znaczne uszkodzenie na terenie obiektu i narażenie pracownika na napromieniowanie dawką śmiertelną. Małe uwolnienie do środowiska. Narażenie ludności na poziomie dopuszczalnych limitów

Przykłady

W wyniku przypadkowego usunięcia centralnego pręta bezpieczeństwa w wojskowym reaktorze doświadczalnym SL-1, Idaho, USA, 1961r., wzrosła moc reaktora, doszło do stopienia i odparowania paliwa, wybuchu zbiornika i zniszczenia reaktora. Zarejestrowana moc dawki: 5 Sv/h. 3 osoby zmarły.

Stopienie kanału paliwowego w cywilnym reaktorze jądrowym w Saint Laurent des Eaux, Francja, 1980. Nie doszło do żadnych uszkodzeń, prawdopodobieństwo napromieniowania jednego lub kilku pracowników teoretyczną dawką śmiertelną.

Wypadek w zakładach przerobu wypalonego paliwa w Tomsku, Rosja, 1993. Nadciśnienie w zbiorniku z roztworem azotanu uranylu spowodowało wybuch, uwolnienie gazu i kolejny wybuch, który rozerwał sufit i ścianę pomieszczenia. Doszło do uwolnienia materiałów promieniotwórczych, skażenie 0,1 μSv, jeden z pracowników otrzymał dawkę skuteczną 7 mSv, strażacy biorący udział w akcji – ok. 2 mSv

Poziom 5 — Awaria z zagrożeniem poza obiektem

Wypadek powodujący poważne uszkodzenie obiektu i ograniczone uwolnienie do środowiska. Prawdopodobnie będzie konieczne częściowe wprowadzenie planowanych przeciwdziałań

Przykłady

Awaria w cywilnym reaktorze jądrowym Three Mile Island-2, USA, 1979. Niesprawność w układzie sprężonego powietrza, błędy konstrukcyjne i pomyłki operatorów doprowadziły do odsłonięcia rdzenia i spalenia ok. 60 % prętów paliwowych, wzrostu ciśnienia pod obudową bezpieczeństwa. Doszło do uwolnienia 200 TBq 85K, 3 operatorów otrzymało dawki pow. 30 mSv, 12 osób otrzymało podwyższone dawki ale poniżej 10 mSv. Ewakuowano kobiety ciężarne i małe dzieci w promieniu 8 km. Średnia dawka u mieszkańców okolicy 10 μSv. Elektrownia została skażona i do dziś jest niedostępna.

Wypadek w wojskowym reaktorze jądrowym do produkcji plutonem Windscale-1, Wielka Brytania, 1957. Podczas wyżarzania grafitu doszło do pożaru grafitu oraz paliwa, w wyniku którego rozszczelnieniu uległo 150 kanałów paliwowych. Pożar ugaszono po 4 dniach. Doszło do wolnieniea 740 TBq 131I. Wprowadzono zakaz spożywania mleka na obszarze 300 km². U 126 osób zarejestrowano dawkę na tarczycę 0,16 Sv.

W 1987r., w Goianii, Brazylia, w wyniku kradzieży medycznego źródła ¹³⁷Cs doszło skażenia 249 osób. 22 osoby hospitalizowano, 4 osoby zmarły. Skażeniu uległy domy mieszkalne i place publiczne (pow. 1 km2). Ewakuowano ludność ze skażonych terenów, wyburzono 6 budynków, dekontaminacji poddano 58 miejsc publicznych i 64 samochody, usunięto wierzchnią warstwę gleby na dużych powierzchniach.

Poziom 6 — Poważna awaria

Powoduje znaczne uwolnienie do środowiska. Prawdopodobnie będzie konieczne wprowadzenie planowanych przeciwdziałań

Przykład

Uszkodzenie systemu chłodzenia spowodowało wybuch i uwolnienie materiałów promieniotwórczych w tajnym kompleksie Majak do produkcji broni atomowej w okolicach Kysztymu, Rosja (ZSRR)w 1957. Ze względu na utajnienie wypadku, skutki dla ludności nie są znane. Szacuje się, że ok. 270 tys. osób zostało napromieniowanych.

Poziom 7 — Wielka awaria

Wielkie uwolnienie do środowiska. Rozległe skutki zdrowotne i środowiskowe.

Przykłady

Wypadek w cywilnym reaktorze jądrowym w Czarnobylu, Ukraina (ZSRR), w 1986r. w wyniku przeprowadzonych badań możliwości awaryjnego zasilania własnych urządzeń energią dostarczaną przez generator podczas wybiegu nastąpił wzrost temperatury i mocy, wybuch wodoru oraz pożar. Doszło do uwolnienia 1019 Bq materiałów promieniotwórczych. 28 osób zmarło bezpośrednio w wyniku otrzymanej dawki, 19 w późniejszych latach. U 134 osób wykryto chorobę popromienną. Ewakuowano ludność z okolic Czarnobyla (116 tys. osób), obszar 31 tys km² uległ skażeniu na poziomie [math]\unit{150-1500}{\frac{ Bq}{m^2}}[/math].

11 marca 2001 na skutek trzęsienia ziemi i tsunami nastąpiła seria awarii w 4 blokach w elektrowni Fukushima I, Japonia, 2011.