Ochrona radiologiczna/Przyrządy dozymetryczne

Wstęp

Aparatura dozymetryczna to wszelkiego rodzaju przyrządy pomiarowe i sygnalizacyjne służące do określania zagrożenia pochodzącego od promieniowania jonizującego. Zagrożenie to określa się za pomocą wielkości takich jak dawka promieniowania, moc dawki promieniowania, skażenia. Przyrządy pomiarowe muszą być odpowiednio wyskalowane, tak aby wynik pomiaru miał postać liczbową. Natomiast przyrządy sygnalizacyjne mają jedynie sygnalizować przekroczenie zadanej wartości mierzonej wielkości, bez podawania wartości liczbowej. Różne konstrukcje przyrządów dozymetrycznych umożliwiają ich użytkowanie w postaci stacjonarnej lub przenośnej.

Przyrządy pomiarowe mogą być zasilane w sposób sieciowy lub za pomocą baterii. Rozwiązania konstrukcyjne niektórych urządzeń umożliwiają zamienne stosowanie obu tych sposobów. Każde urządzenie dozymetryczne ma dwa układy zasilające – niskiego i wysokiego napięcia. Wysokie napięcie służy do zasilania detektora, natomiast niskie do zasilania układów pomiarowych, układu prezentacji wyniku oraz układów dodatkowych dołączonych do aparatury.

Układy pomiarowe przyrządów dozymetrycznych pracują w trybie impulsowym lub prądowym. Układy pomiarowe pracujące w trybie impulsowym składają się ze wzmacniacza impulsów; układu formujący, układu całkującego oraz miernika częstości impulsów. W takim trybie pracują liczniki oraz spektrometry.

Pozostałe urządzenia dozymetryczne pracują w trybie prądowym, a układ pomiarowy składa się wówczas ze wzmacniacza prądu stałego oraz miernika prądu.

Układy dodatkowe, które mogą być dołączone do przyrządów pomiarowych to sygnalizatory, analizatory, rejestratory, układy zabezpieczające i inne.

W przyrządach dozymetrycznych jako element odpowiedzialny za pomiar mierzonej wielkości, stosowane są detektory aktywne lub pasywne. W detektorach aktywnych sygnał detektora jest mierzony w czasie rzeczywistym i może być na bieżąco odczytywany. Wykorzystuje się je do pomiarów parametrów pola promieniowania i prospektywnego wyznaczania (przewidywania) dawki. Detektory aktywne wymagają zasilania w czasie pomiaru.

Do najczęściej stosowanych detektorów aktywnych należą komory jonizacyjne, liczniki proporcjonalne, liczniki Geigera-Muellera, detektory półprzewodnikowe, liczniki scyntylacyjne.

Detektory pasywne dostarczają informacji po dokonaniu ekspozycji. Wynik pomiaru otrzymuje się po jego zakończeniu i odczytaniu detektora, np. przez jego wygrzanie lub wywołanie. Za pomocą detektorów pasywnych można w sposób retrospektywny wyznaczyć dawkę pochłoniętą. Nie wymagają one stosowania zasilania w czasie pomiaru. Do detektorów pasywnych można zaliczyć detektory termoluminescencyjne (TLD), filmowe, folie aktywacyjne.

Do pomiarów wielkości dozymetrycznych stosuje się następujące rodzaje detektorów:

• detektory gazowe (komory jonizacyjne, liczniki proporcjonalne, liczniki Geigera-Müllera),
• detektory półprzewodnikowe,
• detektory luminescencyjne (liczniki scyntylacyjne),
• detektory termoluminescencyjne,
• detektory oparte o przemiany chemiczne (detektory filmowe, śladów cząstek),
• detektory oparte o przemiany termodynamiczne (kalorymetry).

W detektorach gazowych wykorzystuje się zjawisko jonizacji gazu, czyli powstawania jonów na skutek oddziaływania promieniowania z cząstkami gazu. W wyniku jonizacji w detektorze pojawia się informacja pierwotna w formie impulsu elektrycznego lub prądu. Liczba par jonów wygenerowanych przez cząstkę wpadającą do wnęki detektora zależy od: rodzaju i energii cząstki — wygenerowany we wnęce ładunek jest proporcjonalny do energii straconej przez przechodzącą cząstkę;

• gęstości gazu w detektorze — przy większej gęstości (ciśnieniu) gazu dochodzi do większej liczby aktów jonizacji;
• rodzaju gazu wypełniającego wnękę gazową — w gazach łatwo ulegających jonizacji powstaje więcej par jonów;
• rozmiaru wnęki gazowej — jeśli wnęka jest mniejsza od zasięgu cząstek jonizujących, to liczba wytworzonych par jonów będzie proporcjonalna do masy gazu we wnęce;
• napięcia polaryzującego — przy niskim napięciu część jonów wygenerowanych we wnęce ulegnie rekombinacji, a więc efektywnie ich liczba będzie mniejsza.

Detektory gazowe stosuje się w urządzeniach do monitoringu stanowiska pracy i środowiska naturalnego oraz w układach automatycznej kontroli dawki.

Komory jonizacyjne pracują przy niskich napięciach, na ogół w trybie prądowym. Przy najniższych napięciach jony w komorze mogą rekombinować, prąd komory rośnie ze wzrostem napięcia (bo zmniejsza się liczba rekombinacji). Przy pewnym napięciu rekombinacja staje się na tyle rzadka, że praktycznie wszystkie jony docierają do elektrod. Dalsze zwiększanie napięcia nie powoduje już wzrostu prądu komory, która pracuje w nasyceniu.

Liczniki proporcjonalne pracują w trybie impulsowym, w którym liczba zliczeń jest proporcjonalna do liczby wpadających cząstek, a amplituda sygnału do energii cząstek. Duże natężenie pola elektrycznego umożliwia powielanie elektronów na ich drodze do anody.

W liczniku Geigera-Mullera każda wpadająca do wnęki licznika cząstka powoduje wyładowanie elektryczne w całej jego objętości (duże napięcie i wzmocnienie gazowe).

W detektorach półprzewodnikowych pod wpływem promieniowania zachodzi zjawisko: jonizacji w ciele stałym. Informację pierwotną stanowi impuls elektryczny lub prąd. Pod wpływem promieniowania w detektorze półprzewodnikowym powstają nośniki ładunku. Liczba generowanych par nośników jest większa niż w komorze, a czas ich zbierania znacznie krótszy. Detektory półprzewodnikowe wymagają chłodzenia ciekłym azotem podczas pracy. Stosuje się je do pomiarów spektrometrycznych promieniowania X i γ oraz dozymetrii indywidualnej.

W detektorach scyntylacyjnych wykorzystywane jest zjawisko luminescencji. Energia promieniowania docierającego do scyntylatora jest w nim przetwarzana na energię świetlną. Błyski świetlne są przetwarzane na sygnały elektryczne w fotopowielaczach lub fotodiodach i wzmacniane. Liczba powstałych impulsów jest proporcjonalna do liczby padających cząstek a ich amplituda do energii cząstek. Scyntylatory mogą mieć postać stałą (kryształ) lub ciekłą. Stosuje się je do pomiarów spektrometrycznych promieniowania α, β i γ. Charakteryzują się większa czułość niż detektory gazowe, mają niższą rozdzielczość energetyczną niż półprzewodniki.

Detektory termoluminescencyjne są zbudowane z luminoforów termoluminescencyjnych, zawierających niewielką ilość (0,1 g lub mniej) specjalnie domieszkowanego materiału dielektrycznego oraz defekty w siatce krystalicznej, które pełnią rolę pułapek lub metastabilnych poziomów energetycznych. Materiały termoluminescencyjne, które wykorzystuje się do budowy detektorów TLD to LiF, Li₂B₄O₇, CaF₂, i CaSO₄.

Domieszki i defekty są rozmieszczone w dość dużej odległości od siebie, więc elektrony nie mogą swobodnie się przemieszczać od jednej pułapki do drugiej. Po napromienieniu detektora część elektronów jest chwytana na pułapkach i znajduje się na metastabilnym poziomie energetycznym. Po ogrzaniu materiału termoluminescyncyjnego elektrony wydostają się z pułapki na wyższy poziom energetyczny, skąd przechodzą do stanu podstawowego emitując fotony światła widzialnego. Całkowita energia wyemitowanego światła jest proporcjonalna do energii promieniowania pochłoniętej w materiale luminoforu. Natężenie tego światła mierzy się za pomocą fotopowielacza w funkcji temperatury i czasu wygrzewania. Otrzymuje się w ten sposób informację o dawce pochłoniętej w materiale detektora.

Detektory TLD odczytuje się w specjalnych komorach grzewczych z układem sterowania procesem wygrzewania. Układ odczytu jest oparty o fotopowielacz i układ liczący. Emitowane światło jest wzmacniane i przetwarzane na impulsy prądowe, które są następnie zliczane. Po wygrzaniu detektory TLD są „zerowane” i mogą być wykorzystane ponownie.

Detektory TLD znajdują zastosowanie w dozymetria indywidualna narażenia zewnętrznego, monitoringu środowiska naturalnego oraz środowiska pracy.

W dozymetrii promieniowania jonizującego stosuje się również detektory wykorzystujące przemiany chemiczne zachodzące w materiale detektora pod wpływem promieniowania. Wartość wielkości mierzonej określa się na podstawie liczby cząsteczek, które uległy transformacji. Detektory tego typu stosuje się np. w dozymetrii indywidualnej, w postaci detektorów filmowych pokrytych jedno- lub dwustronną warstwą emulsji fotograficznej.

Odczytanie zmierzonej wielkości wymaga wywołania i utrwalenia filmu. Stopień zaczernienia detektora, który odczytuje się za pomocą densytometru, zależy od energii pochłoniętej przez emulsję detektora w danym punkcie. Detektory filmowe są detektorami jednorazowymi, po wywołaniu nie nadają się do ponownego użytku.

Wielkości dozymetryczne mogą być mierzone poprzez pomiar energii cieplnej wygenerowanej przez promieniowanie. Energia pochłonięta przez materiał detektora wskutek oddziaływania promieniowania jonizującego zostaje zamieniona w ciepło, powodując wzrost temperatury w układzie detektora.

Temperatury mierzone w kalorymetrach są niewielkie, więc technika ta może być wykorzystywana tylko przy dużych mocach dawki.

Detektory oparte o przemiany termodynamiczne wykorzystuje się do pomiarów absolutnej wartości dawki pochłoniętej oraz dozymetrii promieniowania elektronowego i wiązek akceleratorowych.

Osobną klasę detektorów promieniowania, stanowią detektory wykorzystywane do dozymetrii promieniowania neutronowego. Polega ona na detekcji naładowanych produktów reakcji jądrowych, w których uczestniczą neutrony lub protonów odrzutu z rozproszeń neutronów na jądrach wodoru. Prawdopodobieństwo zajścia takiej reakcji zależy od energii neutronów. Każdy detektor neutronowy jest kombinacją materiału, z którym oddziałuje neutron oraz jednego z detektorów promieniowania, analogicznych do detektorów promieniowania β czy γ. Promieniowaniu neutronowemu zawsze towarzyszy promieniowanie gamma.

Detektory neutronowe można podzielić na dwie klasy — o czułości na promieniowanie gamma niższej od czułości na neutrony oraz o równej czułości na oba rodzaje promieniowania.

Detektory promieniowania neutronowego umożliwiają wyznaczenie gęstości strumienia, energii i kierunku padania cząstek występujących w danym polu promieniowania oraz obliczenie wielkości dozymetrycznych. Zaletą takiego rozwiązania jest obszerność uzyskiwanej informacji, możliwość wyliczenia różnych wielkości dozymetrycznych. Natomiast wadą trudność przeprowadzenia pomiarów spektrometrycznych i kierunkowych dla poszczególnych składowych promieniowania mieszanego. Ten problem można rozwiązać poprzez wykorzystanie przyrządów, których sygnał zależy od współczynnika jakości i jest przeliczalny na [math]H*(10)[/math] (liczniki proporcjonalne równoważne tkance i komory rekombinacyjne). Ich zaletą jest możliwość szybkiego wyznaczenia wielkości dozymetrycznych w polach o praktycznie dowolnym składzie i energii. Do wad należy zaliczyć fakt uzyskiwania wartości uśrednionych prowadzący do stratya części informacji parametrach fizycznych pola.

Dozymetria promieniowania neutronowego

Do detekcji neutronów termicznych stosuje się liczniki proporcjonalne napełnione gazowym trójfluorkiem boru BF₃, wzbogacanym w 10B. W idealnym liczniku obie cząstki, będące produktami reakcji (⁷Li i α) powinny zatrzymać się w gazie licznika, dając jeden impuls o amplitudzie odpowiadającej energii reakcji Q. W rzeczywistości, niektóre z tych cząstek zostają pochłonięte w ściankach licznika, dając ciągłe widmo amplitudy impulsów.

W liczniku rejestrowane są również impulsy pochodzące od promieniowania gamma. Mają one niższą amplitudę i mogą być dyskryminowane przez odpowiednie ustawienie progu zliczania. Niestety są one wrażliwe na niestabilność zasilacza oraz wibracje i wstrząsy.

Do detekcji neutronów prędkich stosuje się następujące rodzaje detektorów:

1. Remomierz
   Detektor neutronów termicznych umieszczony wewnątrz moderatora, składającego się z kilku warstw (na ogół dwie warstwy polietylenu przedzielone plastikiem zawierającym bor 10B lub warstwą kadmu). Jako detektor neutronów termicznych najczęściej stosuje się licznik BF3 lub 3He. Odpowiedź remomierzy jest akceptowalnie równomierna, w zakresie do 10 MeV. Dla wyższych energii remomierze zaniżają wartości H*(10) nawet o 40%. W polach promieniowania wielkich energii stosuje się remomierze z warstwą ołowiu pod zewnętrzną warstwą polietylenu.
2. Kula Bonnera
   Zestaw kul moderujących o różnej średnicy, z detektorem neutronów termicznych, umieszczanym kolejno w poszczególnych kulach. Neutrony prędkie są spowalniane w moderatorze i część z nich dociera do detektora jako neutrony termiczne, podczas gdy neutrony termiczne, które początkowo występowały w widmie neutronów, są wychwytywane w moderatorze. Maksimum odpowiedzi detektora występuje przy różnych energiach dla różnych kul, przesuwając się w stronę wyższych energii dla kul o większej średnicy.
3. Detektory pęcherzykowe
   Zawierają krople przegrzanej cieczy, zawieszone w żelu. Pod wpływem promieniowania o wysokim LET krople odparowują, tworząc pęcherzyki utrzymywane przez żel. Liczba pęcherzyków jest miarą dawki pochłoniętej w detektorze. Liczbę pęcherzyków odczytuje się, albo optycznie ze zdjęcia detektora, albo metodą ultradźwiękową. Umożliwiają wyznaczenie średniej wartości [math]H*(10)[/math] w zakresie energii od 100 keV do ok. 10 MeV. Poza tym zakresem poważnie zaniżają wartości H*(10). Są nieczułe na promieniowanie γ.
4. Detektory wykorzystujące reakcje jądrowe
   Wykorzystują reakcje jądrowe generowane przez neutrony prędkie:
   
   • ³He + n → 3H + p
     
   • ⁶Li + n → 3H + α
   Reakcję z ³He(n,p) wykorzystuje się przede wszystkim w licznikach proporcjonalnych. Reakcję ⁶Li(n,α) wykorzystuje się przede wszystkim w detektorach scyntylacyjnych zawierających ⁶Li. Oprócz kryształów scyntylacyjnych z LiJ, wykorzystuje się włókna światłowodowe ze szkła zawierającego lit (wzbogacony w 6Li). W spektrometrii neutronów stosowane są detektory o budowie kanapkowej, w których cienka warstwa fluorku litu, lub innego materiału zawierającego ⁶Li, jest umieszczana między dwoma warstwami detektora półprzewodnikowego.
5. Liczniki i scyntylatory rejestrujące protony odrzutu
   Najczęściej zachodzącym oddziaływaniem neutronów jest rozproszenie sprężyste, przede wszystkim na jądrach wodoru. Proton odrzutu może przejąć całą energię neutronu, więc widmo energii rejestrowane przez detektor oparty na rejestracji tych protonów jest widmem ciągłym. Do generacji i rejestracji protonów odrzutu wykorzystuje się scyntylatory organiczne i liczniki proporcjonalne napełnione wodorem.
6. TEPC
   Licznik proporcjonalny równoważny tkance (Tissue equivalent proportional counter), z elektrodami wykonanmi z materiału równoważnego tkance oraz wypełniony mieszanką gazową dozymetrycznie równoważną tkance. Umożliwia wyznaczenie rozkładu dawki pochłoniętej [math]D(y)[/math], względem tzw. energii linealnej, zdefiniowanej jako stosunek energii przekazanej materii w rozpatrywanym obszarze przy pojedynczym oddziaływaniu cząstki, do średniej cięciwy tego obszaru. Liczniki TEPC są napełniane gazem o obniżonym ciśnieniu, tak, aby masa zawartego w nich gazu była równoważna masie tkanki w subkomórkowych strukturach o rozmiarach od ułamka µm do kilku µm. Stosowane do badań w zakresie mikrodozymetrii. Z rozkładu [math]D(y)[/math] można wyznaczyć współczynnik jakości promieniowania mieszanego o nieznanym składzie, oraz [math]H*(10)[/math] w takim polu.

Komory równoważne tkance

Komory takiej samej konstrukcji jak w dozymetrii promieniowania gamma, wykonane z materiałów dozymetrycznie równoważnych tkance. Wypełnione gazem równoważnym tkance (mieszanina gazu węglowodorowego z CO2 i azotem). Komora mierzy sumaryczną dawkę promieniowania neutronowego i gamma, więc do wyznaczania składowych dawki używa się dwóch detektorów –nieczuły na neutrony (licznik Geigera-Mullera, bezwodorowe komory jonizacyjne) i o zbliżonej czułości na neutrony i promieniowanie gamma.

Komory rekombinacyjne

Ciśnieniowe komory jonizacyjne, napełnione gazem, w którym zachodzi zjawisko lokalnej rekombinacji jonów. Komora pracuje w trybie rekombinacji lokalnej, jeśli czas zbierania jonów jest krótszy od czasu potrzebnego na dyfuzję jonów z torów poszczególnych cząstek i zbliżenie do jonów z torów innych cząstek. Rekombinacja lokalna, a zatem i kształt charakterystyki prądowo-napięciowej w tym procesie, zależy od lokalnej gęstości jonizacji. Z kształtu zmierzonej charakterystyki, można uzyskać informacje o dawkach od poszczególnych rodzajów promieniowania w polu promieniowania mieszanego.

Wyznaczanie składowych dawki w nieznanych polach promieniowania mieszanego.

Dla celów dozymetria indywidualnej promieniowania neutronowego stosuje się:

• Detektory śladów cząstek:
  W tej technice przelicza się ilość śladów cząstek naładowanych, które uszkodziły powierzchnię detektora na dawkę pochłoniętą. Najczęściej stosowanym materiałem jest polimer węglowodorowy CR‑39.
• Detektory termoluminescencyjne TLD
  Dwa dozymetry TLD LiF:Mg,Ti o innym składzie izotopowym litu (⁷Li oraz ⁶Li), dzięki czemu uzyskuje się różną czułość na neutrony termiczne. Detektor zawierający ⁷Li jest praktycznie nieczuły na neutrony, ma dużą czułość na promieniowanie gamma. Detektor zawierający ⁶Li ma dużą czułość na neutrony termiczne. Obydwa detektory umieszczone są w specjalnej kasecie. Jedna ze ścian tej kasety (nie przylegająca do ciała człowieka) zawiera domieszkę kadmu lub boru, która powoduje silne absorbowanie neutronów termicznych pochodzących z pola promieniowania. Neutrony prędkie w skutek oddziaływania z ciałem człowieka są spowalniane do neutronów termicznych. Neutrony termiczne odbite od tkanki są rejestrowane przez detektor zawierający ⁶Li.

Wskazania dozymetrów zależą od energii neutronów, wymagana jest kalibracja tych detektorów we wzorcowych polach promieniowania.

Parametry przyrządu dozymetrycznego

Do podstawowych parametrów przyrządów dozymetrycznych nalezą:

• zakres pomiarowy,
• zakres energetyczny,
• charakterystyka kierunkowa,
• bieg własny,
• podzakresy pomiarowe,
• błąd pomiaru,
• rodzaj detektora,
• powierzchnia czynna detektora (okna),
• gęstość powierzchniowa detektora (okna),
• napięcie pracy detektora,
• wymiary detektora,
• sposób zasilania,
• wymiary,
• masa.

Zasady użytkowania aparatury dozymetrycznej

Przed rozpoczęciem użytkowania przyrządu dozymetrycznego należy zapoznać się z jego instrukcją obsługi, danymi technicznymi oraz podstawowymi zasadami obsługi.

Następnie należy zapoznać się ze świadectwem wzorcowania, sprawdzić i ocenić stan źródła zasilania, bieg własny, który należy porównać z danymi producenta.

Przed każdorazowym użyciem należy sprawdzić czy przyrząd jest sprawny.

Podczas użytkowania przyrządu dozymetrycznego należy pamiętać, że nie reaguje on natychmiast na zmianę natężenia promieniowania. Należy również chronić przyrząd przed wstrząsami, udarami i wilgocią. Nie wolno dotykać powierzchnią detektora do sprawdzanych powierzchni, które mogą być skażone.

Niektóre typy detektorów w polach o wysokiej mocy dawki mogą zaniżać wskazania.

Należy bezwzględnie przestrzegać obowiązujących przepisów prawa dotyczących użytkowania i wzorcowania przyrządów dozymetrycznych.

Wzorcowanie przyrządów dozymetrycznych

Zgodnie z definicją Miedzynarodowego Słownika Podstawowych i Ogólnych Terminów Metrologii (International Vocabulary of Basic and General Terms in Metrology (VIM – 1993); wydanie polskie – Miedzynarodowy Słownik Podstawowych i Ogólnych Terminów Metrologii. GUM 1996), wzorcowanie to zbiór operacji ustalających, w określonych warunkach, relację między wartościami wielkości mierzonej wskazanymi przez przyrząd pomiarowy lub układ pomiarowy albo wartościami reprezentowanymi przez wzorzec miary lub przez materiał odniesienia, a odpowiednimi wartościami wielkości realizowanymi przez wzorce jednostki miary.

W Polsce, zgodnie z obowiązującymi przepisami (Ustawa z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe, tekst jednolity Dz. U. z 2007 r., Nr 42., poz. 276 z późniejszymi zmianami), przyrządy dozymetryczne stosowane do kontroli i oceny narażenia, niepodlegające obowiązkowi kontroli metrologicznej określonej w przepisach o miarach, powinny posiadać świadectwo wzorcowania. Świadectwo wzorcowania wydaje laboratorium pomiarowe posiadające akredytację otrzymaną na podstawie odrębnych przepisów.

Wzorcowanie sprzętu dozymetrycznego przeprowadza się nie rzadziej niż:

• w przypadku sprzętu dozymetrycznego nieposiadającego kontrolnego źródła promieniotwórczego - raz na 12 miesięcy;
• w przypadku sprzętu dozymetrycznego posiadającego kontrolne źródło promieniotwórcze - raz na 24 miesiące.

Metody wzorcowania

Wzorcowania przyrządów dozymetrycznych wykonuje się we wzorcowych polach promieniowania porównując wskazania przyrządu wzorcowanego ze wskazaniami przyrządu wzorcowego.

Podczas wzorcowania należy uwzględnić następujące rodzaje niepewności:

• niepewność wartości umownie prawdziwej: wg świadectwa wzorcowania,
• niepewność dokładnego umieszczenia przyrządu wzorcowego i badanego,
• niepewność wynikająca z różnych odległości pomiarowych,
• niepewność współczynnika przeliczeniowego,
• niepewność wynikająca z niejednorodności pola promieniowania w płaszczyźnie pomiarowej przekroju wiązki, spowodowana jej rozbieżnością,
• niepewność spowodowana jednoczesnym napromienianiem kilku dawkomierzy,
• niepewności wynikające z uproszczonych procedur,
• niepewność wynikająca z długoterminowej zmiany odpowiedzi przyrządu.

Świadectwo wzorcowania

Świadectwo wzorcowania wystawione przez akredytowane laboratorium wzorcujące powinno zawierać:

• tytuł,
• nazwę i adres laboratorium,
• niepowtarzalną identyfikację świadectwa,
• nazwę i adres klienta,
• identyfikację zastosowanej metody wzorcowania,
• opis, stan i jednoznaczną identyfikację obiektu wzorcowania,
• datę wzorcowania,
• szczegóły dotyczące użytych źródeł promieniowania i wtórnych przyrządów wzorcowych,
• opis warunków wzorcowania,
• wyniki wzorcowania,
• niepewność pomiaru,
• dowód, ze zapewniono spójność pomiarową wzorca z wzorcem wyższego rzędu,
• nazwisko, funkcję i podpis osoby autoryzującej,
• specjalne spostrzeżenia.

Więcej informacji

• ISO/IEC 17025:2005, Ogólne wymagania dotyczące kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących.
• Dokumenty Polskiego Centrum Akredytacji:
  • PN-ISO 4037-1:2002; Wzorcowe promieniowanie rentgenowskie i gamma do kalibracji dawkomierzy i mierników mocy dawki oraz do określania ich charakterystyk energetycznych -- Część 1: Charakterystyki promieniowania oraz metody jego wytwarzania.
  • PN-ISO 4037-2:2002; Wzorcowe promieniowanie rentgenowskie i gamma do kalibracji dawkomierzy i mierników mocy dawki oraz do określania ich charakterystyk energetycznych -- Część 2: Dozymetria w ochronie przed promieniowaniem w zakresie energii od 8 keV do 1,3 MeV oraz od 4 MeV do 9 MeV.
  • PN-ISO 4037-3:2004; Wzorcowe promieniowanie rentgenowskie i gamma do kalibracji dawkomierzy i mierników mocy dawki oraz do określania ich charakterystyk energetycznych -- Część 3: Wzorcowanie dawkomierzy otoczenia i dawkomierzy indywidualnych oraz określanie ich charakterystyk energetycznych i kierunkowych.
  • PN-ISO 7503-1:2004 Ocena skażeń powierzchni -Część 1: Emitery beta (maksymalna energia beta większa niż 0,15 MeV) i emitery alfa.
• ISO 8529-1, Reference Neutron Radiations - Part 1: Characteristics and Methods of Production (2001).
• ISO 8529-2, Reference Neutron Radiations – Part 2: Calibration Fundamentals Related to the Basic Quantities *Characterizing the Radiation Field (1998).
  • ISO 8529-3, Reference Neutron Radiations - Part 3: Calibration of Area and Personal Dosemeters and the Determination of Their Response as a Function of Energy and Angle of Incidence.(1998).
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie wymagań dotyczących sprzętu dozymetrycznego Dz. U. 2002.239.2032
• International Vocabulary of Basic and General Terms in Metrology (VIM – 1993); wydanie polskie — Miedzynarodowy Słownik Podstawowych i Ogólnych Terminów Metrologii. GUM 1996

---