Ochrona radiologiczna/Organizacja ochrony radiologicznej w jednostce organizacyjnej

Wstęp

W jednostce, która prowadzi działalność związaną z pracą w warunkach narażenia musi być wdrożony program ochrony radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego, jeśli w jednostce prowadzone są prace z materiałami jądrowymi.

Za przestrzeganie wymagań bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej odpowiedzialny jest kierownik jednostki organizacyjnej. Natomiast wewnętrzny nadzór nad przestrzeganiem wymagań bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej sprawuje osoba, która posiada uprawnienia inspektora ochrony radiologicznej. Obowiązek zatrudniania inspektora ochrony radiologicznej nie dotyczy jednostek organizacyjnych wykonujących działalność z aparatami rentgenowskimi do celów weterynaryjnych, pracujących w systemie zdjęciowym oraz jednostek organizacyjnych wykonujących działalność z urządzeniami rentgenowskimi przeznaczonymi do kontroli osób, przesyłek i bagażu.

Kierownik jednostki organizacyjnej

• Odpowiada za przestrzeganie wymagań bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej,
• zgłasza organowi wydającemu zezwolenie wszelkie zmiany danych określonych w zezwoleniu,
• zawiadamia pisemnie organ, który wydał zezwolenie albo przyjął zgłoszenie, o przewidywanym przekształceniu jednostki organizacyjnej lub zakończeniu przez nią działalności i uzgadnia z nim, na piśmie, sposób postępowania z posiadanymi źródłami promieniotwórczymi, materiałami jądrowymi lub odpadami promieniotwórczymi oraz przeprowadzania na koszt jednostki organizacyjnej kontroli dozymetrycznej oraz dekontaminacji miejsca wykonywania działalności i jego otoczenia po zakończeniu działalności;
• zasięga opinii inspektora ochrony radiologicznej na temat badania i sprawdzania urządzeń ochronnych i przyrządów pomiarowych;
• zapewnia wykonywanie działalności zgodnie z zasadą optymalizacji, tak aby liczba narażonych pracowników i osób z ogółu ludności była jak najmniejsza, a otrzymywane przez nich dawki promieniowania jonizującego były możliwie małe;
• przeprowadza ocenę narażenia pracowników, a jeżeli z analizy optymalizacyjnej wynika taka konieczność, ustala dla nich dalsze ograniczenia narażenia, tak, żeby otrzymane przez nich dawki promieniowania jonizującego były nie wyższe niż ustalone dla nich limity użytkowe dawek;
• zapewnia prowadzenie wstępnych i okresowych — nie rzadziej niż co 5 lat, szkoleń pracowników w zakresie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej, zgodnie z opracowanym przez siebie programem;
• zalicza pracowników zatrudnionych w warunkach narażenia do kategorii A lub B, w zależności od przewidywanego poziomu narażenia tych pracowników;
• wprowadza podział lokalizacji miejsc pracy na tereny kontrolowane i tereny nadzorowane;
• prowadzi rejestr dawek indywidualnych otrzymywanych przez pracowników zaliczonych do kategorii A na podstawie wyników pomiarów i ocen oraz przekazywać te dane Prezesowi Agencji;
• przed zatrudnieniem pracownika w warunkach narażenia występuje do Prezesa Agencji z wnioskiem o informację z centralnego rejestru dawek o dawkach otrzymanych przez tego pracownika w roku kalendarzowym, w którym występuje z wnioskiem, oraz w okresie czterech poprzednich lat kalendarzowych;
• zapewnia opiekę medyczną pracownikom oraz niezbędne środki ochrony indywidualnej i sprzęt dozymetryczny, stosownie do warunków narażenia oraz prowadzenie pomiarów dawek indywidualnych albo pomiarów dozymetrycznych w środowisku pracy oraz rejestrowanie danych w tym zakresie;
• zapewnia pracownikom zewnętrznym ochronę radiologiczną równoważną ochronie, jaką zapewnia pracownikom zatrudnionym w jednostce organizacyjnej;
• zapewnia nadzór medyczny nad pracownikami kategorii A, który ma prowadzić uprawniony lekarz.

Rola i zadania inspektora ochrony radiologicznej

Inspektor ochrony radiologicznej sprawuje wewnętrzny nadzór nad przestrzeganiem wymagań bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej w tej jednostce. Do zakresu obowiązków inspektora ochrony radiologicznej należy w szczególności nadzór nad przestrzeganiem przez jednostkę organizacyjną warunków zezwolenia na wykonywanie działalności związanej z narażeniem na promieniowanie jonizujące, w tym:

• nadzór nad przestrzeganiem prowadzenia działalności według instrukcji pracy oraz nad prowadzeniem dokumentacji dotyczącej bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej, w tym dotyczącej pracowników i innych osób, przebywających w warunkach narażenia, z wyjątkiem ochrony radiologicznej pacjentów poddanych terapii i diagnostyce z wykorzystaniem promieniowania jonizującego;
• nadzór nad spełnianiem warunków dopuszczających pracowników do zatrudnienia na danym stanowisku pracy, w tym dotyczących szkolenia pracowników na stanowisku pracy w zakresie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej;
• opracowanie programu pomiarów dozymetrycznych w środowisku pracy i pomiarów oraz ewidencji dawek indywidualnych i przedstawienie ich do zatwierdzenia kierownikowi jednostki organizacyjnej;
• współpraca z zakładowymi służbami bezpieczeństwa i higieny pracy, osobami wdrażającymi program bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej, służbami przeciwpożarowymi i ochrony środowiska w zakresie ochrony przed promieniowaniem jonizującym;
• wydawanie kierownikowi jednostki organizacyjnej opinii w zakresie ochrony przed promieniowaniem, stosownie do charakteru działalności i typu posiadanych uprawnień;
• występowanie do kierownika jednostki organizacyjnej z wnioskiem o wstrzymywanie prac w warunkach narażenia, gdy są naruszone warunki zezwolenia lub inne przepisy z zakresu ochrony przed promieniowaniem jonizującym;
• nadzór nad postępowaniem wynikającym z zakładowego planu postępowania awaryjnego, jeżeli na terenie jednostki organizacyjnej zaistnieje zdarzenie radiacyjne.

Do zakresu uprawnień inspektora ochrony radiologicznej należy w szczególności:

• występowanie do kierownika jednostki organizacyjnej z wnioskiem o zmianę warunków pracy pracowników, w szczególności w sytuacji, gdy wyniki pomiarów dawek indywidualnych uzasadniają taki wniosek;
• wydawanie kierownikowi jednostki organizacyjnej opinii, w ramach badania i sprawdzania urządzeń ochronnych i przyrządów pomiarowych, w zakresie skuteczności stosowanych środków i technik ochrony przed promieniowaniem jonizującym oraz sprawności i właściwego użytkowania przyrządów pomiarowych;
• sprawdzanie kwalifikacji pracowników w zakresie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej i występowanie z wynikającymi z tego wnioskami do kierownika jednostki organizacyjnej;
• występowanie do kierownika jednostki organizacyjnej z wnioskiem o wprowadzenie zmian w instrukcjach pracy, jeżeli wnioskowane zmiany nie zwiększają limitów użytkowych dawki określonych w zezwoleniu.

Obowiązki pracownika

Przepisy dotyczące bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej określają również prawa i obowiązki pracowników zatrudnionych w warunkach narażenia. Osoba zatrudniona w warunkach narażenia musi posiadać aktualne orzeczenie o braku przeciwwskazań do takiego zatrudnienia, wydane przez lekarza posiadającego odpowiednie kwalifikacje. Kwalifikacje uprawnionego lekarza, tryb wydawania i przechowywania orzeczeń oraz rodzaje i częstotliwość badań stanu zdrowia pracowników zatrudnionych w warunkach narażenia określają przepisy prawa pracy.

Do pracy przy materiale jądrowym, źródle promieniowania jonizującego, odpadach promieniotwórczych lub wypalonym paliwie jądrowym można dopuścić pracownika, który posiada odpowiednią do stanowiska pracy znajomość przepisów z zakresu bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej oraz niezbędne umiejętności.

Za zapewnienie odpowiednich szkoleń pracowników w zakresie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej, wstępnych i, odpowiada kierownik jednostki. Szkolenia są prowadzone zgodnie z programem opracowanym przez kierownika, który musi zostać zatwierdzony prze organ, który wydał zezwolenie. Każdy pracownik musi przejść szkolenie wstępne, a następnie okresowe - nie rzadziej niż co 5 lat. Szkoleniem objęci są również pracownicy uczestniczący w transporcie materiałów jądrowych, źródeł promieniotwórczych, odpadów promieniotwórczych lub wypalonego paliwa jądrowego.

Program szkoleń, obejmuje w szczególności:

1. ogólne procedury ochrony radiologicznej i podejmowane środki ostrożności związane z działalnością wykonywaną przez jednostkę organizacyjną;
2. procedury ochrony radiologicznej i podejmowane środki ostrożności związane z konkretnym stanowiskiem pracy (informację o możliwych skutkach utraty kontroli nad materiałem jądrowym, źródłem promieniowania jonizu-jącego lub odpadem promieniotwórczym, z którym jest wykonywana działalność);
3. w przypadku kobiet - także informację o konieczności niezwłocznego powiadomienia kierownika jednostki organizacyjnej o ciąży oraz informację o ryzyku skażenia promieniotwórczego dziecka karmionego piersią przez matkę, w przypadku gdy istnieje możliwość skażenia promieniotwórczego ciała matki.