Ochrona radiologiczna/Zezwolenia, zgłoszenia i zwolnienia

Wstęp

Prowadzenie działalności związanej z narażeniem na promieniowanie, w zależności od wielkości tego narażenia, wymaga uzyskania zezwolenia Państwowej Agencji Atomistyki lub zgłoszenia rozpoczęcia działalności. W przypadku bardzo małego narażenia, nie ma potrzeby występowania z wnioskiem o zezwolenie, ani zgłaszania prowadzonej działalności.

Zgodnie z artykułem 4.1. Prawa atomowego, zezwolenie albo zgłoszenia w zakresie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej jest wymagane w przypadku wykonywania działalności związanej z narażeniem, polegającej na:

1. wytwarzaniu, przetwarzaniu, przechowywaniu, składowaniu, transporcie lub stosowaniu materiałów jądrowych, źródeł i odpadów promieniotwórczych oraz wypalonego paliwa jądrowego i obrocie nimi, a także na wzbogacaniu izotopowym,
2. budowie, rozruchu, próbnej i stałej eksploatacji oraz likwidacji obiektów jądrowych,
3. budowie, eksploatacji, zamknięciu i likwidacji składowisk odpadów promieniotwórczych i składowisk wypalonego paliwa jądrowego oraz budowie i eksploatacji przechowalników wypalonego paliwa jądrowego,
4. produkowaniu, instalowaniu, stosowaniu i obsłudze urządzeń zawierających źródła promieniotwórcze oraz obrocie tymi urządzeniami,
5. uruchamianiu i stosowaniu urządzeń wytwarzających promieniowanie jonizujące,
6. uruchamianiu pracowni, w których mają być stosowane źródła promieniowania jonizującego, w tym pracowni rentgenowskich,
7. zamierzonym dodawaniu substancji promieniotwórczych w procesie produkcyjnym wyrobów powszechnego użytku i wyrobów medycznych, obrocie tymi wyrobami oraz przywozie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i wywozie z tego terytorium wyrobów powszechnego użytku i wyrobów medycznych, do których dodano substancje promieniotwórcze,
8. zamierzonym podawaniu substancji promieniotwórczych ludziom i zwierzętom w celu medycznej lub weterynaryjnej diagnostyki, leczenia lub badań naukowych.

Działalność polegająca na dodawaniu substancji promieniotwórczych do żywności, zabawek, osobistych ozdób lub kosmetyków oraz przywozie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i wywozie z tego terytorium takich wyrobów jest zabroniona.

Rodzaje działalności prowadzonych w warunkach narażenia, które nie wymaja zezwolenia ani zgłoszenia określa Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 sierpnia 2002 r. w sprawie przypadków, w których działalność związana z narażeniem na promieniowanie jonizujące nie podlega obowiązkowi uzyskania zezwolenia albo zgłoszenia, oraz przypadków, w których może być wykonywana na podstawie zgłoszenia (Dz.U. z 2002 r. Nr 137, poz. 1153 oraz z 2004 r. Nr 98, poz. 980).

W wymaganych przypadkach, zezwolenia na prowadzenie działalności w warunkach narażenia, wydaje Prezes Państwowej Agencji Atomistyki, który również przyjmuje zgłoszenia. Zezwolenia na uruchamianie i stosowanie aparatów rentgenowskich do celów diagnostyki medycznej, radiologii zabiegowej, radioterapii powierzchniowej i radioterapii schorzeń nienowotworowych oraz uruchamianie pracowni stosujących takie aparaty wydają organy państwowej inspekcji sanitarnej:

• państwowy wojewódzki inspektor sanitarny;
• komendant wojskowego ośrodka medycyny prewencyjnej – dla jednostek organizacyjnych podległych lub podporządkowanych Ministrowi Obrony Narodowej lub nadzorowanych przez niego albo dla których jest on organem założycielskim;
• państwowy inspektor sanitarny MSWiA – dla jednostek organizacyjnych podległych lub podporządkowanych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych lub przez niego nadzorowanych albo dla których jest on organem założycielskim.

Wydanie zezwolenia albo przyjęcie zgłoszenia następuje po stwierdzeniu, że spełnione zostały wymagane prawem warunki wykonywania działalności związanej z narażeniem, wymagającej zezwolenia albo zgłoszenia.

Działalności prowadzone na podstawie zezwolenia można podzielić na działalności związane z cyklem jądrowym („jądrowe”) oraz nie związane z cyklem paliwowym (inne). Do działalności jądrowych zalicza się:

1. budowę obiektów jądrowych (elektrownie jądrowe, reaktory badawcze, zakłady wzbogacania izotopowego, zakłady wytwarzania paliwa jądrowego, zakłady przerobu wypalonego paliwa jądrowego, przechowalniki wypalonego paliwa jądrowego) lub składowisk odpadów promieniotwórczych
2. rozruch lub próbną eksploatację obiektów jądrowych,
3. stałą eksploatacja obiektów jądrowych,
4. eksploatację składowisk odpadów promieniotwórczych,
5. zamknięcie składowisk odpadów promieniotwórczych,
6. likwidację obiektów jądrowych lub składowisk odpadów promieniotwórczych.

Natomiast do działalności innych zalicza się:

1. stosowanie źródeł promieniotwórczych, urządzeń zawierających źródła promieniotwórcze lub wytwarzających promieniowanie jonizujące w pracowni z wyłączeniem medycznych lub weterynaryjnych aparatów rtg,
2. zamierzone podawanie substancji promieniotwórczych ludziom lub zwierzętom w celu medycznej lub weterynaryjnej diagnostyki i terapii lub badań naukowych,
3. stosowanie źródeł promieniotwórczych, urządzeń zawierających źródła promieniotwórcze lub wytwarzających promieniowanie jonizujące poza pracownią z wyłączeniem medycznych lub weterynaryjnych aparatów rtg,
4. uruchamianie pracowni, w których mają być stosowane źródła promieniowania jonizującego oraz przechowywanie źródeł lub odpadów promieniotwórczych,
5. wytwarzanie źródeł, produkowanie urządzeń zawierających źródła promieniotwórcze, zamierzone dodawanie substancji promieniotwórczych w procesie produkcyjnym wyrobów powszechnego użytku lub wyrobów medycznych, a także przetwarzanie odpadów promieniotwórczych,
6. instalowanie lub obsługa urządzeń zawierających źródła promieniotwórcze oraz uruchamianie urządzeń wytwarzających promieniowanie jonizujące z wyłączeniem medycznych lub weterynaryjnych aparatów rtg,
7. obrót źródłami promieniotwórczymi, urządzeniami zawierającymi takie źródła, wyrobami powszechnego użytku lub wyrobami medycznymi do których dodano substancje promieniotwórcze, a także przywóz i wywóz takich wyrobów,
8. transport źródeł promieniotwórczych lub odpadów promieniotwórczych,
9. uruchamianie lub stosowanie medycznych lub weterynaryjnych aparatów rtg w pracowni,
10. uruchamianie lub stosowanie medycznych lub weterynaryjnych aparatów rtg poza pracownią.

Wniosek o zezwolenie

W tabeli Figure 1 przedstawiono dokumenty dołączane do wniosku w przypadku prowadzenie działalności związanej z cyklem paliwowym.

Figure 1: Wykaz dokumentów dołączanych do wniosku o zezwolenie w przypadku prowadzenie działalności związanej z cyklem paliwowym.

działalność	RB	PZJ	SOF	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14
budowa obiektów jądrowych lub składowisk odpadów	x	x	x	x
rozruch obiektów jądrowych	x	x	x		x	x	x	x	x	x	x	x	x
eksploatacja obiektów jądrowych	x	x	x		x	x	x	x	x	x	x	x	x	x
eksploatacja składowisk odpadów	x	x	x		x	x	x	x	x			x	x
zamknięcie składowisk odpadów	x	x	x			x		x							x	x	x
likwidacja obiektów jądrowych lub składowisk odpadów	x	x	x			x		x				x			x		x

Zastosowane skróty: RB – raport bezpieczeństwa, PZJ – program zapewnienia jakości,
SOF – system ochrony fizycznej, ZPPA – zakładowy plan postępowania awaryjnego.

1. system zapewnienia jakości
2. program rozruchu (uruchomienia)
3. program i instrukcja prowadzenia działalności
4. oświadczenia inwestora
5. ZPPA
6. zasady organizacji prac remontowych
7. zasady postępowania z odpadami
8. zasady gospodarki paliwem
9. program kontroli narażenia (pomiary)
10. wyniki pomiarów radiologicznych
11. sprawozdanie z rozruchu
12. uzasadnienie działalności
13. analiza i ocena narażenia
14. przedmiot i zakres działalności

W tabeli Figure 2 zestawiono dokumenty dołączane do wniosku w przypadku prowadzenia działalności nie związanej z cyklem paliwowym.

Figure 2: Wykaz dokumentów dołączanych do wniosku o zezwolenie w przypadku prowadzenie działalności niezwiązanej z cyklem paliwowym.

działalność	PZJ	P Sz	ZPPA	inne dokumenty
				1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12
stosowanie źródeł i urządzeń w pracowni	x	x	x	x	x	x	x	x*	x	x					x
podawanie substancji ludziom lub zwierzętom	x	x	x	x	x	x	x	x			x
stosowanie źródeł i urządzeń poza pracownią	x	x	x	x	x	x		x	x			x	x		x
uruchamianie pracowni, przechowywanie	x	x	x	x	x		x		x						x*
wytwarzanie (produkcja), przetwarzanie oraz dodawanie	x	x	x	x	x	x	x	x	x						x
instalowanie lub obsługa oraz uruchamianie	x	x	x	x	x	x		x				x			x
obrót, przywóz i wywóz	x	x	x		x			x	x						x
transport	x	x	x											x
uruchamianie lub stosowanie rtg med. lub wet. w pracowni	x	x	x	x	x*		x
uruchamianie lub stosowanie rtg med. lub wet. poza pracownią	x	x	x	x	x*

1. instr. pracy
2. dokum. źródeł i urz.
3. instr. odpady
4. dokum. pracowni
5. inform. o przechowyw
6. inf. o ochronie fiz.
7. inform. o instalatorze
8. instr. dla pacjenta
9. inform. o transporcie
10. zgoda i opinia (źr. otwarte)
11. dokum. transportu
12. umowa HASS

Zastosowane skróty: PZJ – program zapewnienia jakości, P Sz – program szkoleń, ZPPA – zakładowy plan postępowania awaryjnego,
umowa HASS – umowa z dostawcą źródła promieniowania w sprawie postępowania ze zużytymi źródłami promieniowania.

Zgłoszenie

W przypadku prowadzenia

1. działalności z substancjami promieniotwórczymi, których aktywność całkowita (A) lub stężenie promieniotwórcze [math](c_A)[/math] przekraczają odpowiednio wartości [math]A_0[/math] lub [math]c_{A_0}[/math] (poziomy zwolnień) nie więcej niż 100-krotnie oraz:
   1. dla danej działalności i dowolnej osoby [math]E \gt \unit{10}{\frac{\mu Sv}{a}}[/math], lub
   2. dla danej działalności i grupy odniesienia [math]S(\tau) \gt \unit{1}{\frac{ man Sv}{a}}[/math];
2. działalności polegającej na:
   1. zamierzonym dodawaniu substancji promieniotwórczych w procesie produkcyjnym wyrobów powszechnego użytku lub wyrobów medycznych, obrocie tymi wyrobami oraz ich przywozie i wywozie,
   2. zamierzonym podawaniu substancji promieniotwórczych ludziom lub zwierzętom w celu medycznej lub weterynaryjnej diagnostyki i terapii lub badań naukowych jeżeli aktywność całkowita (A) lub stężenie promieniotwórcze [math](c_A)[/math] są wyższe niż 0,1 poziomów zwolnień, lecz ich nie przekraczają;
3. stosowania mikroskopów elektronowych pracujących przy napięciu > 30 kV i wytwarzających promieniowanie jonizujące, jeżeli moc dawki [math] \gt \unit{1}{\frac{\mu Sv}{h}}[/math] z 0,1 m, nie ma potrzeby występowania z wnioskiem o zezwolenie. Należy jedynie zgłosić do Prezesa PAA zamiar prowadzenie tego typu działalności.

Zwolnienia

Działalność polegająca na

1. działalności z substancjami promieniotwórczymi, których aktywność całkowita (A) lub stężenie promieniotwórcze [math](c_A)[/math] nie przekraczają odpowiednio [math]A_0[/math] lub [math]c_{A_0}[/math] (poziomy zwolnień),
2. działalności z substancjami promieniotwórczymi, których aktywność całkowita (A) lub stężenie promieniotwórcze [math](c_A)[/math] przekraczają poziomy zwolnień lecz nie więcej niż 100-krotnie, lub gdy dotyczy ona izotopów niewymienionych w Prawie atomowym, jeżeli są spełnione łącznie następujące warunki:
   1. [math]E \leq \unit{ 10}{\frac{\mu Sv}{a}}[/math] dla danej działalności i dowolnej osoby,
   2. [math]S(\tau) \leq \unit{ 1}{\frac{man Sv}{a}}[/math] dla danej działalności i grupy odniesienia;
3. działalności polegająca na:
   1. zamierzonym dodawaniu substancji promieniotwórczych w procesie produkcyjnym wyrobów powszechnego użytku lub wyrobów medycznych, obrocie tymi wyrobami oraz ich przywozie i wywozie,
   2. zamierzonym podawaniu substancji promieniotwórczych ludziom lub zwierzętom w celu medycznej lub weterynaryjnej diagnostyki i terapii lub badań naukowych jeżeli aktywność całkowita (A) lub stężenie promieniotwórcze [math](c_A)[/math] nie przekraczają 0,1 poziomów zwolnień;
4. stosowaniu urządzeń zawierających zamknięte źródła promieniotwórcze, których aktywność całkowita (A) lub stężenie promieniotwórcze [math](c_A)[/math] przekracza poziomów zwolnień, jeżeli są spełnione następujące warunki:
   1. urządzenie zostało wyprodukowane i wprowadzone do obrotu zgodnie z zezwoleniem albo jego typ został zatwierdzony w UE,
   2. moc dawki [math]\leq \unit{1}{\frac{\mu Sv}{h}}[/math] z 0,1 m,
   3. informacja na obudowie (wewnątrz jest źródło i stosuje się zgodnie z instrukcją),
   4. informacja w dołączonej instrukcji,
      • nazwa producenta i dystrybutora wraz z numerem zezwolenia,
      • informacja o izotopie i aktywności,
      • maks. moc dawki,
      • informacja o bezpieczeństwie stosowania ww. urządzenia bez zezwolenia,
      • sposób postępowania z urządzeniem po zakończeniu jego użytkowania,
   5. stosowanie urządzeń elektrycznych pracujących przy napięciu ≤ 30 kV i wytwarzających promieniowanie jonizujące, jeżeli moc dawki [math]\leq \unit{1}{\frac{\mu Sv}{h}}[/math] z 0,1 m,
   6. stosowanie innych urządzeń elektrycznych wytwarzających promieniowanie jonizujące, których typ został zatwierdzony w UE, jeżeli moc dawki [math]\leq \unit{1}{\frac{\mu Sv}{h}}[/math] z 0,1 m,
   7. działalność z materiałami, surowcami lub odpadami zawierającymi naturalne izotopy promieniotwórcze, jeżeli [math]c_{A_{isr}} \leq c_{A_{0i}}[/math] i [math]c_{A_{i\max}} \leq 10 c_{A_{0i}}[/math] dla reprezentatywnej próbki o m = 1 kg jest zwolniona z obowiązku zgłaszania do Prezesa PAA. Nie wymaga również składania wniosku o zezwolenie.

Poziomy zwolnień [math]A_0[/math] i [math]c_{A_0}[/math] są podane w