Ochrona radiologiczna/Dokumentacja w jednostce organizacyjnej

Wstęp

Dokumenty, które znajdują się w jednostce organizacyjnej prowadzącej działalność w warunkach narażenia, można podzielić na trzy grupy:

• umożliwiające prowadzenie działalności w warunkach narażenia,
• ewidencjonujące prowadzenie działalności,
• kopie wystawionych dokumentów.

Do dokumentów umożliwiających prowadzenie działalności zalicza się zezwolenie albo potwierdzenie przyjęcia zgłoszenia w zakresie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej oraz dokumenty na podstawie których wydano zezwolenie, do których zalicza się:

• dokumentację źródeł promieniowania (świadectwa źródeł, świadectwa testów, instrukcje obsługi),
• zaświadczenia o uzyskaniu uprawnień BJiOR przez „specjalnych” pracowników,
• programy pomiarów dozymetrycznych w środowisku pracy oraz pomiaru dawek indywidualnych,
• dokumentację posiadanego sprzętu dozymetrycznego,
• program zapewnienia jakości,
• program szkolenia pracowników w zakresie OR,
• zakładowy plan postępowania awaryjnego,
• inne wg rozporządzenia RM,
• regulamin pracy, o którym mowa w rozdziale IV (Art. 104 - Art. 1043) Kodeksu pracy,
• dokumentację techniczną pracowni (projektową i powykonawczą),
• dokumentację stosowanych urządzeń ochrony środowiska pracy (komór ochronnych, wyciągów radiochemicznych itd.),
• instrukcje pracy ze źródłami promieniowania jonizującego (opis wykonywanych prac ze źródłami i urządzeniami, postępowania z odpadami, a także ich przechowywania i transportowania).

Dokumenty ewidencjonujące prowadzenie działalności

1. wykaz pracowników z podziałem na kategorie A i B,
2. ewidencje źródeł i ich ruchu,
3. ewidencje odpadów,
4. rejestry pomiarów dozymetrycznych (wraz z protokołami i oceną narażenia — dawkami),
5. dokumenty przewozowe,
6. świadectwa lekarskie (orzeczenia),
7. świadectwa szkoleń,
8. protokoły pokontrolne.

Kopie wystawionych dokumentów

W zależności od rodzaju prowadzonej działalności:

• świadectwa wytworzonych źródeł i urządzeń,
• świadectwa wykonanych usług.

Program zapewnienia jakości

Każda jednostka organizacyjna prowadząca działalność w warunkach narażenia musi posiadać program zapewnienia jakości zgodny z wytycznymi głównego inspektora dozoru jądrowego lub rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 21 sierpnia 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy z urządzeniami radiologicznymi (Dz. U. z 2006 r. Nr180, poz. 1325)

Program zapewnienia jakości powinien zawierać:

1. Odpowiedzialność kierownictwa jednostki organizacyjnej (polityka jakości, przeglądy programu).
2. Księga jakości (zakres działań, regulaminy, instrukcje).
3. Nadzór nad dokumentami (zatwierdzanie, przegląd, aktualizowanie).
4. Kompetencje i szkolenie (nadzór nad przestrzeganiem wymagań, częstotliwość i zakres szkoleń).
5. Ochrona zdrowia (nadzór medyczny, dokumentacja, środki ochrony dozymetrycznej).
6. Infrastruktura (obiekty, urządzenia, wyposażenie, sprzęt dozymetryczny).
7. System ochrony (obiekty, materiały jądrowe, kontrola).
8. Dozymetria (kontrola narażenia, częstotliwość i zakres pomiarów).
9. Ewidencje (prowadzone ewidencje, wzory kart).

Program szkolenia

Program szkolenia pracowników w zakresie ochrony radiologicznej musi zostać zatwierdzany przez Prezesa PPA i być zgodny z dokumentem „Ramowy (wzorcowy) program szkolenia ” opracowanym przez PAA i opublikowanym w Biuletynie informacyjnym PAA — Bezpieczeństwo Jądrowe i Ochrona Radiologiczna Nr 3 (61)/2005. Powinien zawierać następujące tematy:

1. Wstęp, 0,5 godz. lekcyjnej.
2. Fizyczne podstawy ochrony radiologicznej, 1 godz. lekcyjna.
3. Oddziaływanie promieniowania z materią, 1 godz. lekcyjna.
4. Narażenie na promieniowanie jonizujące, 1 godz. lekcyjna.
5. Wielkości stosowane w ochronie radiologicznej, 1 godz. lekcyjna.
6. Przyrządy dozymetryczne, 1 godz. lekcyjna.
7. Zasady bezpiecznej pracy ze źródłami promieniowania jonizującego, 2 godz. lekcyjne.
8. Sytuacje awaryjne, 0,5 godz. lekcyjnej.
9. Przepisy prawne dotyczące ochrony radiologicznej, 1 godz. lekcyjna.
10. Szkolenie uwzględniające warunki na konkretnym stanowisku pracy, 1 godz. lekcyjna.
11. Szkolenie praktyczne, 2 godz. lekcyjne.

Zakładowy Plan Postępowania Awaryjnego

Każda jednostka prowadząca działalność w warunkach narażenia musi opracować i wdrożyć Zakładowy Plan Postępowania Awaryjnego, którego zawartość określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie planów postępowania awaryjnego w przypadku zdarzeń radiacyjnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 20, poz. 169 oraz Dz. U. z 2007 r. Nr 131, poz. 912).

Zakładowy Plan Postępowania Awaryjnego powinien zawierać dane podstawowe, opis postępowania pracownika stwierdzającego zaistnienie zdarzenia radiacyjnego, opis postępowania kierownika jednostki organizacyjnej oraz zasady przeprowadzania ćwiczeń okresowych. Dokładna zawartość ZPPA jest różna, w zależności od rodzaju prowadzonej działalności, inaczej traktowane są jednostki prowadzące działalność związaną z wykorzystywaniem urządzeń rentgenowskich.

Dane podstawowe

Dane podstawowe powinny zawierać dane jednostki organizacyjnej, kierownika, opis prowadzonej działalności i numer zezwolenia wraz z określeniem komórki organizacyjnej prowadzącej bezpośrednio tę działalność, dane inspektora ochrony radiologicznej, dane służb współpracujących w postępowaniu awaryjnym, plan jednostki organizacyjnej zawierający rozmieszczenie źródeł zagrożenia radiacyjnego oraz zwięzły opis potencjalnych sytuacji awaryjnych, w tym pożaru, oraz procedur awaryjnych dla rutynowych prac.

Postępowanie pracownika stwierdzającego zaistnienie zdarzenia radiacyjnego

Pracownik, który stwierdził zaistnienie zdarzenia radiacyjnego niezwłocznie powiadomić kierownika jednostki organizacyjnej i inspektora ochrony radiologicznej (w przypadku działalności z urządzeniami rentgenowskimi wyłączyć wcześniej aparat rentgenowski w sposób określony w instrukcji obsługi a w przypadku akceleratora — zasilanie w sposób określony w instrukcji obsługi).

Postępowanie kierownika jednostki organizacyjnej

Kierownik jednostki, w której doszło do zdarzenia radiacyjnego, powinien, jeżeli zachodzi taka potrzeba, niezwłoczne powiadomić służby współpracujące w postępowaniu awaryjnym, a następnie zorganizować pierwszą pomoc osobom poszkodowanym i zabezpieczyć miejsce zdarzenia. Następnie należy określić dokładną lokalizacją zdarzenia, a w przypadku działalności innej niż z urządzeniami rentgenowskimi przeprowadzić wstępną ocenę rodzaju i aktywności substancji promieniotwórczych, które przedostały się do środowiska i wyznaczyć strefę awaryjną. Kolejnym krokiem jest określenie danych osób poszkodowanych, a w przypadku działalności innej niż z urządzeniami rentgenowskimi dokonanie wstępnej oceny rozmiaru skażeń oraz usunięcie ze strefy awaryjnej osób poszkodowanych oraz innych osób niebiorących udziału w postępowaniu awaryjnym.

Kierownik jednostki organizacyjnej jest zobowiązany do powiadomienia Prezesa PAA (oraz organu wydającego zezwolenie, jeżeli nie jest nim Prezes), potwierdzonego w ciągu 3 godzin od uzyskania informacji o zdarzeniu pisemnie faksem oraz do realizacji zakładowego planu postępowania awaryjnego. Kierownik jednostki prowadzącej działalność inną niż związana z urządzeniami rentgenowskimi musi zawiadomić Urząd Wojewódzki i Wojewódzkie Centrum Zarządzania Kryzysowego, utrzymywać stały kontakt z Prezesem, a w razie potrzeby skorzystać z pomocy ekipy dozymetrycznej Prezesa lub sanepidu. Po zakończeniu działań niezbędnych do likwidacji zagrożenia i usuwania skutków zdarzenia, kierownik jednostki przeprowadza weryfikację ich efektywności i sporządza i przesyła do Prezesa PAA informację końcową o zdarzeniu.

Ćwiczenia okresowe

Ćwiczenia okresowe związane z postępowaniem w razie zaistnienia zdarzenia radiacyjnego, należy przeprowadzać nie rzadziej niż raz na trzy lata, w przypadku jednostek prowadzących działalność z urządzeniami rentgenowskimi oraz nie rzadziej niż raz na dwa lata, w przypadku pozostałych jednostek.

System ochrony fizycznej

W przypadku prowadzenia działalności związanej z materiałami jądrowymi kierownik jednostki organizacyjnej opracowuje system ochrony fizycznej, który zatwierdza Prezes PAA.

W opracowaniu powinny się znaleźć, m. in.: opis materiałów jądrowych, opis i funkcje systemu, zasady postępowania w przypadku zdarzeń radiacyjnych oraz sposób przeprowadzania kontroli działania i sprawności systemu.