Ochrona radiologiczna/Odpady promieniotwórcze i wypalone paliwo jądrowe

Wstęp

Zgodnie z definicją znajdującą się w Prawie atomowym, odpady promieniotwórcze to materiały stałe, ciekłe lub gazowe, zawierające substancje promieniotwórcze lub skażone tymi substancjami, których wykorzystanie jest niecelowe lub niemożliwe.

Niniejsza definicja nie ma zastosowania w przypadku przywozu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, wywozu z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i tranzytu przez to terytorium odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego. W tym wypadku definicja odpadów promieniotwórczych brzmi następująco:

• materiały stałe, ciekłe lub gazowe, zawierające substancje promieniotwórcze lub skażone tymi substancjami, których wykorzystanie jest niecelowe lub niemożliwe i w których aktywność całkowita oraz stężenie promieniotwórcze izotopów promieniotwórczych przekraczają wartości poziomów progowych aktywności całkowitej A0 oraz stężenia promieniotwórczego cA0 izotopów promieniotwórczych, w tym wycofane z użytkowania (zużyte) zamknięte źródła promieniotwórcze, z wyjątkiem:
  1. wycofanych z użytkowania (zużytych) zamkniętych źródeł promieniotwórczych przemieszczanych do dostawcy, wytwórcy albo obiektu przeznaczonego do przechowywania lub składowania zamkniętych źródeł promieniotwórczych,
  2. odpadów zawierających wyłącznie naturalne substancje promieniotwórcze, których obecność nie została spowodowana działalnością człowieka

Właściwe zarządzanie odpadami promieniotwórczymi ma na celu ochronę zdrowia ludzi, środowiska oraz przyszłych pokoleń, a także kontrolę wytwarzania odpadów radioaktywnych.

Zasady postępowania z odpadami promieniotwórczymi w Polsce regulują następujące akty prawne:

1. Wspólna konwencja bezpieczeństwa w postępowaniu z wypalonym paliwem jądrowym i bezpieczeństwa w postępowaniu z odpadami promieniotwórczymi sporządzona w Wiedniu dnia 5 września 1997 r. (Dz. U. z 2002 r. Nr 202, poz. 1704).
2. Ustawa z dnia 29 listopada 2000 r. – Prawo atomowe (Dz. U. z 2007 r. Nr 42, poz. 276 z późn. zm.).
3. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 grudnia 2002 r. w sprawie odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego (Dz. U. z 2002 r. Nr 230, poz. 1925).

Postępowanie z odpadami promieniotwórczymi obejmuje wszelkie działania związane z przetwarzaniem, przemieszczaniem po swoim terenie, przechowywaniem lub składowaniem odpadów promieniotwórczych, włącznie z usuwaniem skażeń promieniotwórczych, usuwaniem odpadów do środowiska i likwidacją obiektu. Poniżej przedstawiono wszystkie możliwe sposoby postępowania z odpadami promieniotwórczymi.

Przetwarzanie odpadów promieniotwórczych to proces lub działanie zmierzające do minimalizacji objętości odpadów, segregacja odpadów według kategorii oraz przygotowanie ich do transportu lub składowania.

Przemieszczanie odpadów promieniotwórczych to ogół czynności podejmowanych przy przewozie odpadów.

Przechowywanie odpadów promieniotwórczych to magazynowanie odpadów z zamiarem ponownego ich wydobycia w celu przetworzenia albo składowania.

Składowanie odpadów promieniotwórczych to złożenie odpadów w obiekcie do tego przeznaczonym bez zamiaru ponownego ich wydobycia.

Zamknięcie składowiska to zaprzestanie dostarczania odpadów do składowiska, na podstawie decyzji właściwego organu, oraz wykonanie wszelkich prac koniecznych dla zapewnienia bezpieczeństwa składowiska.

Likwidacja obiektu lub składowiska to doprowadzenie obiektu lub urządzenia albo terenu, na którym znajduje się składowisko, do stanu niewymagającego ograniczeń z punktu widzenia bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej w wykonywaniu dowolnej działalności.

Usuwanie odpadów do środowiska to legalne, planowane i kontrolowane odprowadzanie ciekłych lub gazowych odpadów do środowiska. Uwalnianie odpadów to niezamierzone odprowadzanie odpadów do środowiska.

Klasyfikacja

Odpady promieniotwórcze klasyfikuje się w zależności od ich stanu skupienia i aktywności lub stężenia zawartych w nich substancji promieniotwórczych.

Pod względem stanu skupienia odpady dzieli się na stałe, ciekłe, i gazowe.

Aktywność odpadów promieniotwórczych określa się na podstawie aktywności [math]A_0[/math] lub stężenia [math]c_{A_0}[/math] substancji promieniotwórczych określonych w przepisach. W zależności od tych wartości odpady promieniotwórcze dzieli się je na następujące kategorie:

• niskoaktywne [math]\left(1 \lt \left(\Sigma_i \frac{c_{A,i}}{c_{A_{0,i}}}\right)\leq 104\right)[/math]. Do tej kategorii kwalifikuje się również odpady ciekłe, powstałe w wyniku normalnej eksploatacji związanej z narażeniem na promieniowanie jonizujące w okresie nie dłuższym niż 30 dni, spełniające następujące warunki: [math]\left(\Sigma_i \frac{c_{A,i}}{c_{A_{0,i}}}\right)\leq 1[/math] i [math]\Sigma_i\frac{A_i}{A_0}\gt 103[/math],
• średnioaktywne [math]\left(104 \lt \left(\Sigma_i \frac{c_{A,i}}{c_{A_{0,i}}}\right)\leq 107\right)[/math],
• wysokoaktywne [math]\left(\left(\Sigma_i \frac{c_{A,i}}{c_{A_{0,i}}}\right)\gt 107 \right)[/math],
• wycofane z użytkowania (zużyte) zamknięte źródła promieniotwórcze, niezależnie od poziomu aktywności.

Dodatkowo zostały określone następujące podkategorie odpadów promieniotwórczych dla nisko-, średnio- i wysokoaktywnych:

• dla kategorii NAkt, SAkt i WAkt
  • przejściowe — [math]\left(\Sigma_i \frac{c_{A,i}}{c_{A_{0,i}}}\right)\lt 1[/math] po upływie 3 lat od ich wytworzenia,
  • krótkożyciowe [math]\left(\Sigma_j c_{A,j\ sr} \leq \unit{400}{\frac{ kBq}{kg}}\ \mathrm i\ \Sigma_j c_{A,j\ \max} \leq \unit{4000}{\frac{ kBq}{kg}}\right)[/math],
  • długożyciowe [math]\left( \Sigma_j c_{A,j\ sr}\gt \unit{400}{\frac{ kBq}{kg}}\right)[/math],
• oraz dla kategorii zużytych zamkniętych źródeł promieniotwórczych:
  • niskoaktywne zużyte źródła zamknięte [math]\left(\min A_{0,i} \lt \Sigma_i A_i \leq \unit{108}{ Bq}\right)[/math],
  • średnioaktywne zużyte źródła zamknięte [math]\left(\unit{108}{ Bq} \lt \Sigma_i A_i \leq \unit{1012}{ Bq}\right)[/math],
  • wysokoaktywne zużyte źródła zamknięte [math]\left(\Sigma_i A_i \gt \unit{ 1012 }{Bq}\right)[/math], które ze względu na okres połowicznego rozpadu zawartych w nich izotopów dzieli się na:
    • krótkożyciowe,
    • długożyciowe.

Wypalone paliwo jądrowe przeznaczone do składowania traktuje się jak odpady wysokoaktywne (zawierające materiał jądrowy).

Kwalifikacji nie podlegają odpady promieniotwórcze mas ziemnych lub skalnych, usuwane lub przemieszczane w związku z realizacją inwestycji lub prowadzeniem eksploatacji kopalin, wraz z ich przerabianiem, zawierających naturalne izotopy promieniotwórcze, jeżeli [math]\left(\Sigma_i \frac{c_{A,i}}{c_{A_{0,i}}}\right)\gt 10[/math] dla reprezentatywnej próbki odpadów o masie 1 kg. [math]c_{A,i\ \max}[/math] oznacza maksymalne stężenie promieniotwórcze tych izotopów, wynikające z niejednorodności odpadów.

Zabrania się rozcieńczania odpadów promieniotwórczych w celu obniżenia stężenia promieniotwórczego izotopów zawartych w tych odpadach poniżej wartości [math]c_{A_{0,i}}[/math].

Powstawanie odpadów

Odpady promieniotwórcze powstają na skutek działalności człowieka związanej z wykorzystaniem substancji promieniotwórczych, do których zalicza się cykl paliwowy (eksploatacja kopalin i wytwarzanie materiałów paliwowych, energetyka jądrowa, przerób wypalonego paliwa), techniki jądrowe (zastosowania przemysłowe, medyczne, badawcze). Innymi źródłami powstawania odpadów promieniotwórczych mogą być zdarzenia radiacyjne z uwolnieniem substancji promieniotwórczych lub nielegalna działalność z substancjami promieniotwórczymi.

Usuwanie odpadów

Promieniotwórcze odpady ciekłe lub gazowe, powstałe w wyniku działalności (normalnej eksploatacji) związanej z narażeniem na promieniowanie jonizujące, mogą być odprowadzane do środowiska, o ile ich stężenie promieniotwórcze w środowisku może być pominięte z punktu widzenia ochrony radiologicznej. Sposób odprowadzania odpadów i ich dopuszczalną aktywność określa się w zezwoleniu, wydanym dla jednostki organizacyjnej. Warunkiem ich odprowadzenia do środowiska jest obniżenie aktywności izotopów zawartych w odpadach do wartości spełniających warunki:

• [math]\Sigma_i \frac{c_{A,i}}{c_{A_{0,i}}} \leq 1[/math],
• [math]\Sigma_i \frac{A_i}{A_{0,i}}\leq 1000[/math].

W takim przypadku przestają one być odpadami promieniotwórczymi i dalszy sposób postępowania wymaga jedynie prowadzenia ewidencji i kontroli. Usuwanie odpadów promieniotwórczych w stanie stałym jest zabronione.

Przetwarzanie, przemieszczanie, przechowywanie lub składowanie

Działalność w zakresie postępowania z odpadami promieniotwórczymi wykonywana jest w Polsce przez państwowe przedsiębiorstwo użyteczności publicznej Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych. Państwowe przedsiębiorstwo użyteczności publicznej „Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych” z siedzibą w Otwocku – Świerku. Zostało ono powołane do wykonywania działalności w zakresie postępowania z odpadami promieniotwórczymi i wypalonym paliwem jądrowym, a przede wszystkim do zapewnienia stałej możliwości składowania odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego.

Zakład wykonuje również działalność polegającą na odbiorze, transporcie, przechowywaniu i składowaniu materiałów jądrowych, źródeł promieniotwórczych oraz innych substancji promieniotwórczych. Nadzór nad Zakładem oraz funkcję organu założycielskiego sprawuje minister właściwy do spraw Skarbu Państwa.

Zakład otrzymuje z budżetu państwa dotację podmiotową na postępowanie z odpadami promieniotwórczymi i wypalonym paliwem jądrowym oraz na odbiór, transport, przetwarzanie, przechowywanie i składowanie materiałów jądrowych, źródeł promieniotwórczych, a także innych substancji promieniotwórczych.

Jednostka organizacyjna może wykonywać taką działalność, z wyłączeniem działalności polegającej na składowaniu odpadów oraz ich transporcie do składowiska, jeżeli spełnia ona wymagania dotyczące bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej i uzyska odpowiednie zezwolenie Prezesa PAA. W szczególności jednostka organizacyjna, w której powstały odpady, może je przetwarzać, przemieszczać po swoim terenie i przechowywać zgodnie z warunkami zezwolenia, Podczas przechowywania odpadów promieniotwórczych należy pamiętać, że podlegają one ochronie fizycznej, w przypadku, gdy zawierają materiał jądrowy.

Przechowywanie odpadów

Odpady przechowuje się w sposób, który pozwala zapewnić ochronę ludzi i środowiska w normalnych warunkach oraz w sytuacjach zdarzeń radiacyjnych.

Odpady należy przechowywać w warunkach, które umożliwiają ich segregację według przyjętych kryteriów. Obiekt lub w pomieszczenie, w którym przechowuje się odpadu promieniotwórcze musi być wyposażone w urządzenia do wentylacji mechanicznej lub grawitacyjnej oraz do oczyszczania usuwanego z tego pomieszczenia powietrza, zaliczonym zgodnie z przepisami budowlanymi, co najmniej do klasy B odporności pożarowej i zabezpieczonym przed zalaniem wodą. Ściany zewnętrzne i stropy magazynu odpadów lub zastosowane osłony zapobiegają otrzymaniu przez osoby z ogółu ludności rocznej dawki efektywnej przekraczającej wartość 0,1 mSv.

Wejście do magazynu odpadów promieniotwórczych oznacza się tablicą informacyjną (rys. Figure 1).

Wzór tablicy informacyjnej „Magazyn odpadów promieniotwórczych”.

Magazyn odpadów promieniotwórczych musi być wyposażony w:

• sprzęt dozymetryczny odpowiedni ze względu na rodzaj emitowanego promieniowania jonizującego,
• stałe lub ruchome osłony przed promieniowaniem,
• środki ochrony indywidualnej przed skażeniami promieniotwórczymi i napromieniowaniem,
• instalację wodną i kanalizacyjną — w zależności od potrzeb.

W magazynie, w którym są przechowywane odpady niegenerujące gazów, należy zapewnić wentylację zapobiegającą powstawaniu zjawiska roszenia na powierzchni opakowań oraz na ścianach magazynu. W magazynie, w którym są przechowywane odpady generujące gazy lub mogące spowodować skażenie promieniotwórcze powietrza, należy zapewnić wentylację mechaniczną umożliwiającą zmniejszenie stężenia powstałych gazów lub skażeń do poziomu, który można pominąć z punktu widzenia ochrony radiologicznej.

Opakowania przeznaczone do przechowywania odpadów musza być dostosowane do ich stanu skupienia i właściwości fizykochemicznych. Materiał, z którego wykonano opakowanie, nie może wchodzić w reakcje chemiczne z odpadami.

Odpady stałe przechowuje się w pojemnikach stalowych, betonowych, z tworzyw sztucznych, bębnach lub workach foliowych z tworzyw sztucznych o grubości powyżej 0,5 mm. W tych ostatnich można przechowywać jedynie odpady niskoaktywne.

Odpady ciekłe przechowuje się w zbiornikach stalowych pokrytych od wewnątrz powłoką chemoodporną, zbiornikach betonowych uszczelnionych od wewnątrz i pokrytych powłoką chemoodporną lub zbiornikach z tworzyw sztucznych laminowanych.

Zbiornik lub pojemnik do przechowywania ciekłych odpadów promieniotwórczych umieszcza się w wannie stalowej lub wannie betonowej pokrytej od wewnątrz powłoką chemoodporną, której pojemność nie może być mniejsza od objętości umieszczonego w niej zbiornika lub pojemnika.

Obiekty posiadające kanalizację specjalną na ciekłe odpady promieniotwórcze muszą być wyposażone co najmniej w dwa zbiorniki, co pozwala zapewnić ciągłość odbioru odpadów, w momencie, w którym zawartość jednego zbiornika jest uwalniana do kanalizacji (po obniżeniu aktywności do poziomu umożliwiającego takie uwolnienie).

W obiektach nieposiadających kanalizacji specjalnej, można przechowywać odpady ciekłe w pojemnikach lub zbiornikach ze stali nierdzewnej lub z tworzyw sztucznych, których pojemność nie przekracza 100 l, oraz w pojemnikach szklanych lub ceramicznych zabezpieczonych przed uszkodzeniami mechanicznymi, których pojemność nie przekracza 25 l.

Oddzielnie od pozostałych ciekłych odpadów promieniotwórczych, w odrębnych zbiornikach lub pojemnikach oraz oddzielnie od siebie przechowuje się ciekłe odpady promieniotwórcze zawierające:

• izotopy alfapromieniotwórcze,
• izotopy, których okres połowicznego rozpadu nie przekracza 65 dni,
• organiczne rozpuszczalniki, ekstrahenty i oleje,
• detergenty o stężeniu przekraczającym 10 mg/l,
• substancje kompleksujące o stężeniu przekraczającym 10 mg/l,
• substancje rozpuszczone i osady o zawartości przekraczającej 10 g/l w przeliczeniu na suchą pozostałość

Nie jest dopuszczalne przechowywanie w jednym opakowaniu odpadów zaliczonych do różnych kategorii i o różnych stanach skupienia.

Na opakowaniu do przechowywania średnioaktywnych i wysokoaktywnych odpadów umieszcza się informacje o temperaturze, której nie mogą przekroczyć przechowywane odpady, oraz o temperaturze, której nie może przekroczyć opakowanie z tym odpadem

Przetwarzanie odpadów

Celem przetwarzania odpadów jest zmniejszenie ich objętości lub zmiana stanu skupienia. Sposoby możliwego przetwarzania zależą od stanu skupienia odpadów.

Odpady gazowe poddaje się filtracji, ciekłe —filtracji, odparowaniu lub zestalaniu, a stałe zgniataniu, prasowaniu lub zestalaniu.

Zestalanie odpadów prowadzi się w drodze asfaltowania, betonowania, zestalania w żywicy epoksydowej lub zestalania w żywicy mocznikowo-formaldehydowej (dotyczy wyłącznie odpadów biologicznych, np. zwierząt doświadczalnych).

Transport odpadów

Odpady promieniotwórcze są transportowane zgodnie z przepisami dotyczącymi transportu materiałów promieniotwórczych, które zostaną omówione w rozdziale o transporcie materiałów promieniotwórczych.

Składowanie odpadów

Odpady promieniotwórcze, które zostały przetworzone lub nie wymagają przetwarzania i nie będą ponownie wykorzystywane są składowane w składowiskach.

Odpady można składować wyłącznie w stanie stałym. Zawartość niezwiązanej wody w objętości odpadów musi być mniejsza niż 1%. Odpady przeznaczone do składowania, muszą charakteryzować się ograniczoną ługowalnością, określoną dla każdej kategorii.

Odpady promieniotwórcze przeznaczone do składowania segreguje się według przyjętych kryteriów i składuje w opakowaniach zapewniających bezpieczeństwo ludzi i środowiska pod względem ochrony radiologicznej. Opakowania musza być szczelne, odpowiednio dostosowane wielkością do wymiarów obiektów składowiska i wytrzymałością do warstwowego układania. Wykonuje się je z betonu lub stali zabezpieczonej przed korozją.

Niektóre odpady można składować bez opakowania, po odpowiednim zabezpieczeniu, przy zapewnieniu odprowadzania ciepła i nie dopuszczeniu do powstania masy krytycznej oraz prowadzeniu stałej kontroli tych czynników w okresie składowania, a także po zamknięciu składowiska.

Składowiska odpadów promieniotwórczych

Odpady promieniotwórcze przechowuje się w, specjalnie do tego celu zaprojektowanych, składowiskach.

Składowiska odpadów promieniotwórczych dzieli się na powierzchniowe i głębokie. W składowiskach powierzchniowych można składować odpady nisko- i średnioaktywne oraz zużyte źródła zamknięte, najczęściej w stalowych pojemnikach zalanych betonem. W składowiskach głęboki przechowuje się wszystkie kategorie odpadów, w tym wysokoaktywne i długożyciowe. Odpady umieszcza się w naturalnych formacjach geologicznych.

Składowiska odpadów promieniotwórczych lokalizuje się, buduje, eksploatuje i zamyka w sposób uniemożliwiający otrzymanie przez osoby z ogółu ludności w ciągu roku dawki efektywnej przekraczającej wartość 0,1 mSv, w przypadku składowiska powierzchniowego przez 500 lat, a składowiska głębokiego przez 10 000 lat.

Do projektowania, budowy, eksploatacji oraz zamknięcia składowisk stosuje się odpowiednio przepisy prawa geologicznego i górniczego oraz prawa budowlanego.

Wybór lokalizacji należy poprzedzić badaniami społeczno-ekonomicznymi i geograficzno-przyrodniczymi. Składowisko lokalizuje się na obszarach, na których środowisko przyrodnicze podlega łagodnie przebiegającej ewolucji, a warunki nią kształtowane mogą być wiarygodnie prognozowane do czasu likwidacji składowiska oraz poza obszarami występowania lub zagrożonych oddziaływaniem gwałtownych zjawisk, poza obszarami aglomeracji miejskich i skupionego osadnictwa oraz poza obszarami wyższej wartości społecznej, poza strefami ochronnymi ujęć wody i obszarami ochronnymi zbiorników śródlądowych, poza strefami zasilania głównych i użytkowych zbiorników wód podziemnych, poza obszarami silnej erozji i ważnymi z punktu widzenia wydobywania kopalin.

Dodatkowo składowiska powierzchniowe muszą znajdować się poza rejonami niesprzyjającymi hydrologicznie, a składowiska głębokie — wyłącznie w formacjach geologicznych zapewniających miąższość i rozciągłość niezbędną dla obiektów składowiska i filarów ochronnych.

Podczas eksploatacji składowiska należy zapewnić:

• możliwość kontroli dozymetrycznej dostarczanych odpadów promieniotwórczych,
• wypełnianie przestrzeni pomiędzy opakowaniami materiałami o właściwościach przeciwdziałających rozprzestrzenianiu się izotopów promieniotwórczych zawartych w odpadach,
• zabezpieczenie opakowań z odpadami przed uszkodzeniem powodowanym warstwowym układaniem,
• monitoring środowiska (dozymetryczny, hydrologiczny i hydrogeologiczny),
• a dla składowiska powierzchniowego dodatkowo odpowiednie zabezpieczenie przed opadami atmosferycznymi (system drenażowy) obejmujące postępowanie z wodami drenażowymi i odciekami oraz możliwość oddzielnego składowania określonych kategorii i podkategorii odpadów.

Wejście na teren składowiska odpadów promieniotwórczych oznacza się tablicą informacyjną (rys. Figure 2).

Wzór tablicy informacyjnej „Składowisko odpadów promieniotwórczych”.

W obiektach składowiska, spełniających co najmniej wymagania dla magazynu odpadów, można przechowywać odpady promieniotwórcze. Eksploatacja składowiska nie wyklucza jego dalszej rozbudowy.

Zamknięcie składowiska może nastąpić przed terminem przewidzianym w projekcie.

Zamknięte składowisko podlega ochronie fizycznej w rozumieniu ustawy o ochronie osób i mienia; jeżeli znajdują się w nim materiały jądrowe, to podlega ono również ochronie fizycznej w rozumieniu ustawy Prawo atomowe.

Składowisko, które przez 11 miesięcy w roku spełnia warunki przyjmowania określonych w rozdziale 7 RRM odpadów, może być uznane, w drodze decyzji Prezesa PAA, za Krajowe Składowisko Odpadów Promieniotwórczych (KSOP). Gminie, na terenie której znajduje się KSOP, przysługuje coroczna opłata z budżetu państwa w wysokości 400% dochodów z tytułu podatku od nieruchomości znajdujących się na terenie gminy, uzyskanych w roku poprzednim, jednak nie większa niż 8 550 tys. zł, a po podjęciu decyzji o zamknięciu składowiska w wysokości 50% dochodów z tytułu podatku od nieruchomości, przez okres równy okresowi eksploatacji składowiska. W składowiskach powierzchniowych można (oddzielnie) składować odpady promieniotwórcze krótkożyciowe – nisko- i średnioaktywne, krótkożyciowe zużyte zamknięte źródła promieniowania.

W składowiskach głębokich można składować wszystkie kategorie odpadów promieniotwórczych.

Ewidencja odpadów

Odpady promieniotwórcze podlegają ewidencji przy każdym z rodzajów działań w postępowaniu z nimi. Z prowadzenie ewidencji odpowiada kierownik jednostki organizacyjnej, na terenie której znajdują się odpady. Ewidencję prowadzi się na kartach ewidencyjnych, odrębnych dla każdego opakowania z odpadami. Karty przekazuje się z odpadami przy każdym z rodzajów działań w postępowaniu z nimi (przemieszczanie, przechowywanie, przetwarzanie lub składowanie).

Kopie kart ewidencyjnych przechowuje się przez okres trzech lat od dnia dokonania w nich ostatniego wpisu, a w przypadku odpadów przekazanych do składowania – przez okres składowania odpadów

Kierownik jednostki, przyjmującej odpady w celu ich przechowywania, przetwarzania lub składowania prowadzi w formie informatycznej bazy danych, na podstawie kart ewidencyjnych odpadów otrzymanych wraz z nimi od przekazującego, wspólną ewidencję dla różnych rodzajów działań w postępowaniu z odpadami, która obejmuje dane zawierające:

• nazwę jednostki organizacyjnej, która przekazała odpady,
• symbol identyfikacyjny opakowania,
• charakterystykę fizykochemiczną odpadów,
• aktywność całkowitą każdego izotopu zawartego w odpadach,
• sposób przetworzenia odpadów,
• miejsce przechowywania odpadów,
• w przypadku odpadów przekazanych do składowania również datę przekazania i oznaczenie obiektu składowiska, w którym odpady są składowane.

Kierownik jednostki przyjmującej odpady, przekazuje na piśmie Prezesowi PAA do dnia 31 stycznia dane zawarte w prowadzonej w jednostce wspólnej ewidencji, obejmujące okres roku kalendarzowego poprzedzającego przekazanie.

Kontrola odpadów

Kontrola odpadów polega na sprawdzeniu zgodności stanu odpadów z kartą ewidencyjną i obejmuje następujące rodzaje czynności kontrolnych:

• oględziny,
• pomiary emitowanego promieniowania jonizującego,
• pomiary masy lub objętości odpadów.

Przeprowadzenie kontroli odnotowuje się w karcie ewidencyjnej odpadów nie rzadziej niż raz w roku, z podaniem daty i danych osoby, która przeprowadziła kontrolę.

Kontroli takiej nie podlegają odpady przechowywane w magazynie odpadów promieniotwórczych na terenie składowiska. W tym przypadku prowadzi się monitoring środowiska, który obejmuje:

1. pomiary zawartości substancji promieniotwórczych w wodach powierzchniowych znajdujących się w otoczeniu składowiska, w wodach gruntowych na terenie składowiska i w wodach drenażowych oraz w wodach gruntowych występujących w jego otoczeniu, w wodzie wodociągowej na terenie składowiska i w jego otoczeniu, w powietrzu na terenie składowiska, w trawie i w glebie na terenie składowiska i w jego otoczeniu,
2. pomiary mocy dawki promieniowania gamma na terenie składowiska i w jego otoczeniu, skażeń promieniotwórczych na terenie składowiska oraz na powierzchni dróg w otoczeniu składowiska,
3. obserwacje hydrologiczne i pomiary położenia zwierciadła wód gruntowych na terenie i wokół składowiska oraz wielkości opadów atmosferycznych na terenie i wokół składowiska,
4. badania hydrogeologiczne (wyłącznie hydrogeochemiczne).

Postępowanie z odpadami w Polsce

W Polsce odpady promieniotwórcze składuje się na terenie Krajowego Składowiska Odpadów Promieniotwórczych w Różanie. Istnieje ono od 1961 r. i jest jedynym tego typu obiektem w naszym kraju.

Według klasyfikacji MAEA, jest to składowisko powierzchniowe przeznaczone do ostatecznego składowania krótkożyciowych, nisko- i średnioaktywnych odpadów i zamkniętych źródeł promieniotwórczych. Na terenie KSOP przechowuje się również odpady długożyciowe, głównie alfa-promieniotwórcze, oczekujących na umieszczenie ich w głębokim składowisku geologicznym.

KSOP znajduje się na obszarze dawnych fortów wojskowych, wybudowanych przez władze rosyjskie w latach 1905-1908 i zajmuje powierzchnię 3,2 ha. Grube (1,2 ÷ 1,5 m) ściany i stropy betonowe zapewniają pełną osłonność biologiczną ulokowanym w nich odpadom.

Odpady składuje się w budowlach betonowych, bunkrach oraz fosie. W tej ostatniej przechowuje się jedynie odpady nie zawierające długożyciowych nuklidów alfapromieniotwórczych. Dno i zbocza fosy pokryte są dwudziestocentymetrową warstwą betonu.

Długożyciowe odpady alfapromieniotwórcze składowane są w betonowych budowlach fortu, komora po komorze, aż do całkowitego ich wypełnienia. Wypełnioną komorę zamyka się szczelnie lub zamurowuje. Odpady te, przed ostatecznym zamknięciem składowiska w Różanie, będą przeniesione do składowiska docelowego, tzw. składowiska głębokiego.

Roczne ilości odpadów promieniotwórczych przekazywanych do KSOP można ocenić na ok. 1200 źródeł zamkniętych (nie licząc ok. 25000 izotopowych czujek dymu) oraz ok. 50 m³ przetworzonych innych odpadów stałych, o łącznej aktywności ok. 1250 GBq. Ponadto ok. 100 m3 odpadów ciekłych przechowywanych jest na terenie ZUOP w Świerku.

Postępowanie z wypalonym paliwem jądrowym

Wypalone paliwo jądrowe pochodzące z reaktora jądrowego MARIA oraz wygaszonego w 1995r. reaktora jądrowego EWA, przechowuje się w przechowalnikach wypalonego paliwa jądrowego w Świerku.

Przechowalnik 19 służy do przechowywania wypalonego paliwa typu EK-10 z pierwszego okresu eksploatacji (lata 1958-67) reaktora EWA. Podstawowym elementem przechowalnika jest korpus betonowy, w którym usytuowane są w siatce kwadratowej cztery cylindryczne komory. Komory wyłożone są wykładziną ze stali kwasoodpornej, a wewnątrz nich znajdują się zbiorniki przechowawcze z separatorami dla odpowiedniego rozmieszczenia elementów wypalonego paliwa jądrowego.

Przechowalnik 19A służy do przechowywania paliwa typu WWR-SM i WWR-M2 pochodzącego z eksploatacji reaktora EWA w latach 1967-95.

Wypalone paliwo z reaktora MARIA przechowuje się również w basenie technologicznym reaktora MARIA.