PPy3/InstrukcjaWarunkowa
Spis treści
Instrukcja warunkowa
Zasadniczo każdy program w Pythonie składa się z ciągu instrukcji, które są wykonywane w kolejności, w jakiej zostały zapisane. W programowaniu potrzebna jest jednak możliwość podejmowania decyzji o przyjęciu różnych kursów postępowania, w zależności od danych z jakimi mamy do czynienia. Umożliwiają to instrukcje złożone, a szczególnie - instrukcja warunkowa.
Instrukcja warunkowa to pierwszy przykład instrukcji złożonej. W najprostszej postaci składa się ona z ciągu (jednej lub więcej) instrukcji ujętych w blok, który jako całość będzie wykonany lub nie, w zależności od tego, czy spełniony jest pewien warunek - co zależy zazwyczaj od aktualnych wartości pewnych zmiennych. Warunek ten zapisuje się w postaci wyrażenia logicznego.
Wśród instrukcji tworzących blok warunkowy mogą oczywiście się pojawić również instrukcje złożone, nie tylko instrukcje proste. Na przykład, kolejne instrukcje warunkowe.
Przykład minimalny:
x1, x2 = None, None
if delta > 0 and not a == 0:
x1 = (-b + delta) / 2 / a
x2 = (-b - delta) / 2 / a
print(x1, x2)
Linijka z wywołaniem print nie jest już częścią instrukcji warunkowej, tylko kolejną instrukcją.
Do zapamiętania:
- wiersz otwierający instrukcję złożoną (czyli tu: zaczynająca się od if) zawsze kończy się dwukropkiem
- instrukcje tworzące blok w instrukcji złożonej są pisane z wcięciem, które musi być jednolite — oczywiście jeżeli częścią bloku jest kolejna instrukcja złożona, to dodaje ona swoje, kolejne wcięcie
- koniec bloku rozpoznaje się po powrocie do uprzedniego poziomu wcięcia
- blok instrukcji pod if ... nie może być pusty. Instrukcja if z pustym blokiem warunkowym jest nie tylko nieprzydatna, ale jest również błędem składniowym. Jeżeli (tymczasowo?) chcemy pozostawić instrukcję warunkową bez wnętrza, to możemy tam wpisać instrukcję pass — jest to instrukcja pusta (,,nie rób nic").
Przykład bardziej złożony:
if a == 0:
print('Równanie nie jest kwadratowe.')
elif delta > 0 and not a == 0:
x1 = (-b + delta) / 2 / a
x2 = (-b - delta) / 2 / a
print('Są dwa pierwiastki: x1 =', x1, 'x2 =', x2)
elif delta == 0:
x = -b / 2 / a
print('Jest tylko jeden pierwiastek: x =', x)
else: # delta < 0:
print('Nie ma pierwiastków rzeczywistych.')
Jak to działa?
- Jeżeli spełniony jest warunek a == 0, wykonany zostanie blok poniżej if ..., a reszta instrukcji zostanie pominięta;
- Jeżeli warunek ten jest nieprawdziwy (i tylko wtedy), to sprawdzane są kolejno warunki umieszczone w wierszach zaczynających się od elif. Jeśli któryś z nich okaże się prawdziwy, to blok poniżej tej linijki zostanie wykonany, a cała reszta - pominięta;
- Jeżeli żaden z warunków - tych po if, i tych po wszystkich elif - nie okazał się prawdziwy, wykonany zostanie blok związany z else.
- Bloków elif może być w instrukcji dowolnie wiele (w tym - wcale), if jest obowiązkowy (inaczej nie byłoby instrukcji warunkowej) i tylko jeden, else może wystąpić wyłącznie na końcu - jeden raz, lub wcale.
- Komentarz po else: jest podpowiedzią dla czytającego, że skoro już zbadano warunki delta == 0 oraz delta > 0, a wykonanie dotarło do tej linijki, to delta < 0 jest jedyną pozostałą możliwością (o ile możemy założyć, że delta jest na pewno liczbą!). Jest on przeznaczony wyłącznie dla ludzkich oczu - interpreter go zignoruje, jak każdy komentarz.
Mam nadzieję, że czytający już zauważył, że and not a == 0 w trzeciej linijce jest niepotrzebne. Dlaczego?
Wyrażenie warunkowe
Innym sposobem uzależnienia wyniku działania od jakiegoś warunku jest tzw. wyrażenie warunkowe. Jest ono szczególnie wygodne w prostych przypadkach, i pozwala zapisać pewne działania w bardziej zwięzły sposób.
Przykład: chcemy, aby z nazwą wbx wiązała się wartość bezwzględna (moduł) aktualnej wartości (liczby) x. Za pomocą instrukcji warunkowej można to zrealizować tak:
if x < 0:
wbx = -x
else:
wbx = x
Ten sam wynik można osiągnąć za pomocą wyrażenia warunkowego:
wbx = -x if x < 0 else x
W wyrażeniu warunkowym nie ma opcji uwzględnienia dodatkowych możliwości za pomocą elif.
Ćwiczenia
W programach ćwiczebnych nieraz przyda nam się funkcja input(). Działa ona w sposób następujący: argumentem wywołania powinien być jakiś napis (np. w postaci stałej napisowej): input('podaj jakąś liczbę całkowitą: '). Gdy w programie przyjdzie kolej na wykonanie takiego wywołania, program wypisze ten napis do terminalu i będzie oczekiwał na reakcję użytkownika, czyli wpisanie czegoś z klawiatury (i zakończenie naciśnięciem klawisza Enter). Gdy to nastąpi, wynikiem wywołania funkcji input w programie będzie treść wpisana prze użytkownika (bez końcowego znaku nowej linii).
Uwaga: wartość zwracana przez input() zawsze jest napisem, a nie liczbą - choćby się składał z samych cyfr.
1. Napisz program, którego uruchomienie ma następujący skutek:
- program wita użytkownika (komunikatem w terminalu),
- prosi o wprowadzenie liczby całkowitej,
- sprawdza, czy liczba ta jest podzielna przez 7, i informuje o wyniku tego sprawdzenia
2. Napisz program, którego uruchomienie ma następujący skutek:
- program prosi użytkownika o podanie swojego (lub czyjegoś) wieku w latach
- jeśli wiek jest ujemny, odpowiada ,,Nieprawidłowy wiek"
- jeśli wiek wynosi 0, odpowiada ,,niemowlę"
- jeśli wiek jest poniżej 18, odpowiada ,,dziecko"
- jeśli wiek jest pomiędzy 18 a 120 (włącznie), odpowiada ,,dorosły"
- jeśli wiek przekracza 120, odpowiada ,,ludzie tyle nie żyją"
CDN
