TI/Najpotrzebniejsze programy

TI/ Edytor tekstów

Wynalezienie druku w XV w., przypisywane Johannesowi Gutenbergowi, uważane jest za przełom w dziejach ludzkości. Dlaczego? Ponieważ usprawniono znaną już technikę powielania, czyli odbijania na papierze lub pergaminie, wydrapanego w negatywie (na przykład w drewnie) rysunku, niejako wielkiej pieczątki (do dziś w ten sposób powstają drzeworyty). Innowacja polegała na tym, że „pieczątkę” składano za każdym razem z gotowych kawałków, na których wyryte były litery, czyli z czcionek. Można było używać ich do składania dowolnych tekstów z gotowych liter. W porównaniu z wcześniejszą technologią powielania – przepisywaniem ksiąg przez mnichów - był to znaczący postęp. Dzięki niemu książki, gazety i inne druki, a co za tym idzie, zawarta w nich wiedza i informacje, docierały do nieporównanie większej liczby odbiorców niż poprzednio.

Almanach Cracoviense ad annum 1474 - najstarszy druk polski. Zdjęcie z wystawy Skarby Uniwersytetu Jagiellońskiego

Kolejnym etapem w historii utrwalania pisma było rozpowszechnienie maszyn do pisania pod koniec XIX w. Było to znowu niewielkie usprawnienie znanej technologii druku – maszyna do pisania, zamiast odbijać na kartce całą stronę, drukuje po jednej literce. Umożliwiło to tworzenie w pojedynczych egzemplarzach dokumentów równie czytelnych jak te drukowane.

A edytor tekstów? Nie tylko pozwala na składanie po jednej literce, ale też wstawianie wyrazów w śrdoku napisanego tekstu, automatyczne sprawdzanie ortografii, czy nawet wyszukiwanie w tekście ciągów znaków.

Klawiatura

QWERTY

QWERTY to nazwa jednego z najkonsekwentniej stosowanych na świecie standardów — pochodzi oczywiście od pierwszych liter górnego rzędu klawiatury. Rozkład liter na klawiaturze komputera został przejęty z klawiatury maszyny do pisania. Wielu ludzi było do niego przyzwyczajonych, nie wymyślano więc nowego. Dlaczego w maszynie do pisania nie umieszczono klawiszy odpowiadających poszczególnym literom w kolejności alfabetycznej, ABCDEF zamiast QWERTY? Najprostsze rozwiązania nie zawsze są najlepsze. W mechanicznej maszynie do pisania uderzenie klawisza uruchamiało dźwignię, która rozpędzała ramię, na którego końcu znajdowała się czcionka z odpowiednią literą. Czcionka uderzała w nasączoną tuszem taśmę, zostawiając na papierze odcisk litery. Gdy dwie sąsiednie dźwignie były uruchamiane jedna po drugiej (prawie jednocześnie), zdarzało się, że urządzenie się klinowało i trzeba było przerywać pisanie. Dlatego klawisze z literami występującymi często bezpośrednio po sobie, czyli często sąsiadujące w słowach, rozmieszczono w jak najdalej od siebie.

W dzisiejszych klawiaturach nie ma klinujących się elementów, więc rozkład QWERTY stracił bezpośrednie uzasadnienie — ale okazało się, że wykorzystywanie na przemian palców lewej i prawej dłoni nie jest wcale niewygodne. Dla zmaksymalizowania szybkości pisania powstawały oczywiście specjalne układy klawiatur; najbardziej znaną klawiaturę Dvoraka opracowano już w latach 30. XX wieku — z tego ukłądu korzystała najszybsz maszynistka świata, ale w praktyce potencjalny zysk szybkości nie przeważył potęgi istniejącego standardu.

Polskie klawiatury

Podobnie jak większość cywilizowanych narodów, Polacy korzystali z maszyn do pisania z układem liter specjalnie dostosowanym do języka. Standard ich rozmieszczenia, zwany klawiaturą maszynistki, przeszedł w naturalny sposób z maszyn do pisania na komputery.

Po czym nagle zniknął. Współcześnie polskie znaki diakrytyczne wpisujemy na klawiaturach dla języka angielskiego za pomocą kombinacji, na przykład zamiast klawisza ł wciskamy kombinację Alt + l. Jest to przyczyną zwiększonej liczby literówek.

Warto wiedzieć, że sama klawiatura jako urządzenie nie wysyła do komputera "gotowych" kodów ASCII czy UNICODE odpowiadających wciskanym klawiszom, tylko kody samych klawiszy. Kody klawiszy zamienia na symbole (lub komendy) sterownik klawiatury, czyli program będący częścią systemu operacyjnego. Wskazany jest wybór takiego sterownika, który kody wciśniętych klawiszy będie zamieniał na dokładnie takie sybole, jakie na tych klawiszach narysowano :-)

[math]\TeX[/math] i [math]\LaTeX[/math]

1. instalacja lokalna vs. chmura (np. https://www.overleaf.com)
2. texdoc lshort (Nie za krótkie wprowadzenie do systemu LaTeX)
3. wzory matematyczne
4. rysunki: pakiet graphicx, opisy \caption{}, oznaczanie źródła/autorstwa
5. pakiet hyperref: \href{url}{text}
6. bibliografia, rodzaje pól BiBTeX [1]
7. cytowanie URL: @misc, adres i data dostępu w howpublished=, plus inf. o autorstwie itp.
8. Styl i szablon prac licencjackich na kierunku ZFBiM, specjalności Fizyka Medyczna i Neuroinformatyka zip

Arkusz kalkulacyjny

W każdej komórce elektronicznego arkusza można wpisać albo dane, albo wyrażenie matematyczne — na przykład sumę liczb, wpisanych w komórkach powyżej. Aby uściślić, do których liczb odnoszą się obliczane wyrażenia, każda komórka arkusza ma swoją jednoznaczną nazwę (adres): kolumny numerowane są literami (ABCD...) a wiersze liczbami (1234...). Dzięki temu wyrażenie na sumę liczb wpisanych w określonych komórkach możemy jednoznacznie zapisać jako na przykład C2+C3+C4, lub SUMA(C2:C4).

I to wszystko (można jeszcze wstawiać wykresy). Pomimo tej prostoty, pierwszy arkusz kalkulacyjny (VisiCalc z 1979 roku) okazał się killer aplication w rozwoju komputerów PC — jego istnienie było głównym powodem zakupu komputera w wielu firmach. Okazał się doskonałym zastępnikime ksiąg handlowych — dłuuugich rzędów cyferek opisujących transakcje, przychody, należne podatki... Arkusz pozwala nie tylko poprawić dowolną pozycję bez przepisywania całej księgi, ale przede wszystkim po zmianie każdej cyferki może od razu aktualizować wszystkie sumy i inne wyrażenia matematyczne — na przykład określające zysk lub należne podatki. Dlatego szybko stał się w finansach potężnym narzędziem analitycznym, pomagającym odpowiedzieć na pytania typu o ile zwiększyłby się zysk, jeśli...